Зеленеч (Сыктывдін район)

Зеленеч (Зельнеч) (рочӧн Зеленец) – Коми республикаын Сыктывдін районысь Зеленеч сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.

Зеленеч Зеленец
Му:	Рочму
Статус:	сикт
республика:	Коми республика
район:	Сыктывдін район
Медводдза казьтыштӧм:	1586 во
Инлыдпасъяс:	61°53′27″ в. п. 50°44′57″ а. к.61.890833° в. п. 50.749167° а. к. 61.890833, 50.749167?
Официал кыв	коми, роч
Олысьяс	3127 морт (2007)
Час кытш:	UTC+3+3
Телефон код:	+7 8 2130
Пошта индӧс:	168200
Автомобиль код:	11, 111

Ним артмӧм

Зеленеч сиктлӧн медводдза нимыс вӧлі Шордоръяг. Зеленеч артмӧ ичӧтджык кӧнъясысь, кодъяслӧн вӧліны асшӧр грездъясӧн: Ваньӧгрезд, Любимгрезд, Пыдыгрезд, кодъяс и ӧнӧдз на тадзи жӧ шусьӧны.

География

Зеленеч (Зельнеч) пукалӧ Эжва юлӧн шуйга берегын. Сиктсянь Выльгорт юрсиктӧдз 33 км.

История

• Зеленеч медводз вӧлі меститчӧма Эжва ю веськыд берег пӧлӧн. Археология пасйӧд серти — артмӧ 9-ӧӧд нэмын. Тайӧ вӧлі 3 сюрс квадратнӧй метра ыджда овмӧдчанін. Кодйысьӧм дырйи сюрӧм кӧлуйыс матыс ванвисдін культураса кадколаст дорӧ. Ӧнія кадӧ важся аддзӧмасӧ видзӧны Сыктывкарса канму университетлӧн археология да этнография музей фондын.
• Сикт медводдзаысь казьтыштӧма 1586 вося писцӧвӧй небӧгын. Медводз вӧлі кык починок: Верхний Зеленец (1 олан да 2 овтӧм керка) да Другой Зеленец (эм часовня да кык керка), коді чужис сёрӧнджык. Найӧс 1707 воӧ ӧтувтісны. Медводдза олысьяс пиын вӧліны комияс Сыктыв вожысь да, вермас лоны, рочьяс.
• 1608 во — Вылыс Зеленечын вӧлі 2 овмӧс; Мӧд Зеленечын — 7 овмӧс.
• 1646 во — Мӧд Зеленечын ёна содіс олысь лыдыс да лои погостӧн. Документъясын сійӧс гижӧма, кыдзи Вылыс Зеленеч, а грездсӧ кутісны шуны Другая Зеленец. Погостын вӧлі пу вичко (1640-ӧд воясӧ кыпӧдӧма), 4 вичкоса да 14 олан кресьтянаса овмӧс, 2 овтӧм керка. Сэтысь ӧти олысь гӧтырыскӧд, кык пикӧд да вокыскӧд мунісны Сибырӧ 1638 воӧ (тайӧ воас няньыс эз во, йӧзыс ёна тшыгъялісны). Мӧд (либӧ вӧвлӧм Вылыс) Зеленечын вӧлі кык овмӧс, кӧні олісны кык вок (кык пи ӧтикыслӧн няньтӧмлун вӧсна мунісны 1644 воӧ Сибырӧ). Налӧн прӧзвишӧыс Морозка да Тренька. Мукӧд ов да прӧзвишӧ Мӧд Зеленечса олысьяс пиын документъясын абу пасйӧма.
• 1678 во — Вылыс Зеленеч погостын вӧлі 3 вичкоса да 10 кресьтяна овмӧс. Куим морт вуджисны овны Сибырӧ. Мӧд Зеленечын вӧлі 16 овмӧс.
• 1707 во — Вылыс Зеленеч погост да Мӧд Зеленеч грезд вӧлі ӧтувтӧма Зеленеч погостӧ. Сэні вӧлі 3 вичкоса да 32 кресьтяна овмӧс. Та кындзи, пасйӧма 6 овтӧм керка, кытысь олысьясыс кулісны, гӧльмисны, вуджисны Усть-Сысольск вӧлӧсьтӧ либӧ Сибырӧ.
• 1775 во — Зеленеч лои Усть-Сысольск уездса Богоявленскӧй вӧлӧсьтлӧн шӧринӧн. Таӧдзыс вӧлі пырӧ Совдор уездса Вычегда вӧлӧсьтӧ.
• 1825 воӧ — вичкоӧ ветлысьяс шыӧдчисны кирпичысь выль вичко кыпӧдӧм йылысь мӧвпӧн.
• 1830 воӧдз Зеленечын уджаліс пу вичко.
• 1830—1833 — кыпӧдӧма кирпичысь вичко, сылӧн нимыс Господь славитӧм вичко (рочӧн: Благословения Господня) (уджаліс 1930 воӧдз).
• 1868 — сиктын воссис вичкобердса школа. Коми историк Жеребцов И.Л. серти, вичкобердса школа воссис 1885 воын.
• 1888—1889 — школалы кыпӧдісны кирпичысь выль керка.
• 1904 — воссис библиотека.
• 1910 — сиктын лои медицинаса бурдӧдӧм.
• 1921 — Уездса видз-му отделысь комиссиялӧн шуӧм серти вӧлі котыртӧма «Черемково» вӧр пӧдӧдан артель. Сійӧ пырис Эжвайывса вӧр дӧзьӧританін веськӧдлӧм улӧ. 1924-1925 воясӧ тані уджаліс 390 морт, кодъяс вӧчисны 40 сюрс тьӧс да 100 сюрс шпал.
• 1926 — Сиктын 48 овмӧс, 200 олысь.
• 1930 — Зеленечын вӧлі: фельдшерско-акушерскӧй пункт, школа, изба-читальня, видз-му пункт, видз-му артель, паракод сувтанін, потребительяслӧн котыр, кредит сетан товарищество, йӧв артель, общественнӧй отсӧг сетан кресьтяналӧн комитет, милиция участок.
• 1989 — Сиктын олӧ 2808 морт: 44 % — комияс, 44 % — рочьяс.

Олысь лыд

Сиктын олӧны комияс да рочьяс.

Лыд
1926	1970	1979	1989	1990	1992	2000	2007	2012
200	638	1414	2808	3155	3300	3248	3127	3130

Медводдза овъяс

• 1678 во — Вылыс Зеленец погостын овъяс: Попов, Туисов, Канбалов, Горбунов, Осипов, Трифонов, Мокиев, Фетюев. Мӧд Зеленечын олісны: Петрунев, Попов, Изъюров, Ермолин, Кулаков, Еримиев, Плоской, Лемосов.
• 1707 во — Роспутин, Юрьев, Паншин, Юшков, Игнатов, Меньшиков, Цывунин, Стефанов, Кызъюров, Лыюров, Оузов, Кошецкой.
• 1719 во — Конаков, Рычков, Полин, Порошкин, Русанов, Ладанов, Федков.

Культура

1830-ӧд воясӧдз сиктын вӧлі пу вичко, коді вӧлі кыпӧдӧма Москваса вежа Иосиф Патриарх бурсиӧм бӧрын. 1840-ӧд воын кыптіс изйысь вӧчӧм Господьлӧн Богоявленньӧ вичко.

Матысса грезъясын вӧліны кевман керкаяс: Вылыс Парчӧгын — Вежа Енмам Чужӧмлы сиӧм часовня (кыпӧдӧма 1885 воын), Пешкапиян грездын — Вежа Великомученик Пантелеймонлы сиӧм (1908 во), Улыс Парчӧгын — Вежа Архистратиглы да мукӧд Енэжса вынъяслы сиӧм (1886 во), Живоначальнӧй Троичалы сиӧм часовня, Чукачойын — Вежа Енмам Чужӧмлы сиӧм кевман керка, Койтыбӧжын — Югдінса чудотворечьяс Вежа Прокопий да Иоаннлы сиӧм часовня (1889 во), Белозерскӧй грездын — Господьлӧн Преображенньӧ часӧвня (1870 во). Важся керкаясысь ӧнія кад кежлӧ колисны сӧмын кык кевман керка.

Овмӧс

Сиктын сӧвмӧ видз-му овмӧс, порсь да чипан видзӧм

Видз-му овмӧс

1920-ӧд вояс помын артмӧдӧма «Югыдлань» видз-му котыр. Медводдза веськӧдлысь — Богданов Алексей Терентьевич.

Йӧзыс зілисны му, градвыв пуктас да скӧт вӧдитӧмын. 1940-ӧд воясын колхозын уджалысьяс быд мӧслысь лысьтісны матӧ 850 литра йӧв.

1950-ӧд воясӧ став колхозыс вӧлі ӧтувтӧма «Паль» совхозса Зеленечса юкӧнӧ. 1968-ӧд воын Коми АССР-са Министръяс Сӧветлӧн шуӧм серти, Зеленечса юкӧн торйӧдӧма «Паль» совхозысь. Гусятников Николай Васильевичлӧн веськӧдлӧм улын бара артмӧдӧма «Зеленечса» совхоз, кӧні вӧдитісны видз-му да скӧт.

Порсь овмӧс

1975-ӧд воын заводитіс уджавны Зеленечса порсь видзан комплекс. 1978-ӧд воын бура уджалӧмысь совхозлы лои сетӧма Ленинса Комсомоллысь ним.

Чипан видзӧм

1984-ӧд воын кыпӧдӧма Зеленечса чипан видзан фабрика. Ӧнія кад кежлӧ Коми Республикаын тайӧ дзик ӧти ыджыд чипан видзан канмуса предприятие. Фабрикаӧн веськӧдлӧ Черный Николай Михайлович. Бур лыдпасъяс петкӧдлӧмысь «Зеленечса птицефабрика» пасйӧма быдсикас дипломъясӧн войтыркостса выставкаяс вылын Германияын да Швецияын, пасйӧма медальясӧн россияса выставкаяс вылын (ставнас 13 зарни, 15 эзысь да 6 озысь сораса ыргӧн медальяс). Сідзжӧ сетӧма Коми Республикаса Веськӧдлан котырсянь Дипломантлысь премиа.

XXI нэм

XXI нэмын сикт овмӧдчӧминын уджалӧ: 1. «Зеленеч чипан фабрика»; 2. Порсь видзан «Зеленеч» канмуса овмӧс; 3. Нянь пӧжалан «Сигма» ичӧт кывкутана котыр.

Тӧдчана эмторъяс

• Вежа Богоявление вичко — вежӧдӧма 2011 воын.

Ӧтуввез

• Зеленеч сикт овмӧдчӧминса веськӧдланінлӧн сайт

Ӧшмӧсъяс

• Атлас Республики Коми. – Москва, 2000.
• Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. – Сыктывкар, 2000.
• История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. – Сыктывкар, 2004.
• Республика Коми: Энциклопедия. – Сыктывкар, 1997-2000. – Т. 1-3.
• https://web.archive.org/web/20210720081236/http://www.zelenec.ru/o_sele/nas_punkty/
• https://web.archive.org/web/20120322004223/http://www.syktyvdin.ru/km/page/307/

Ыстӧдъяс

Зеленеч сиктувса оланінъяс
Ӧнія оланінъяс: Зеленеч • Койтыбӧж • Парчӧг • Чукачой • Коркӧя оланінъяс: Пешкапиян •