Калуга

Калуга — тайӧ Рочмуса Европаса юкӧнса кар, Шӧр федеральнӧй кытшын, Калуга обласьтлӧн административнӧй шӧрин да Калуга карлӧн муниципальнӧй юкӧн, кар кытш статуса. Меститчӧма Ока берегын да сылӧн вожъясын — Яченка, Калужка, Киевка, Москва шӧрсянь лунвылын 160 км сайын, Москваса кольчаа туйсянь 143 км сайын. Йӧз: 329 673 морт (2024).

Калуга Калуга
Канпас	Дӧрапас
Му:	Рочму
Статус:	кар

Этимология

Калуга нимлӧн этимологиялӧн медшӧр версияяс

Версия из слова «калуга» как «болото», «болото»

Медся тшöкыда паныдасьлысь версияын кар нимсö йитöны важ славяна «калуга» кывкöд, кодлöн вежöртас вöлi нюр, нюр, нюр либö нюр.

Места, кӧні лӧсьӧдӧма Калуга, история боксянь лоӧма болотнӧйӧн, сэні уна ю, ты да ты.

Мукӧд славян кывъясын эмӧсь татшӧм жӧ вужъя кывъяс, вежӧртасыс болото либӧ мусир.

Татшӧм жӧ топонимъяс (места нимъяс) паныдасьлӧны и мукӧд районъясын, кӧні эмӧсь и нюръяс.

Мукöд туялысьяс чайтöны, мый «калуга» кыв, кодi вежöртö «болото», ёнджыка вöлi войвылын, а эз шöр Россияын, кöнi меститчöма Калуга.

Веськыд гижӧдъяс абу тырмымӧн, медым гӧгӧрвоӧдны, мый тайӧ лоӧма кар кывлӧн первой вежӧртасыс.

Версия из слова «калуга» как «солоника», «солоника места»

Тайö версияыс йитö кар нимсö «калуга» кывкöд «солоника» либö «солоника места» вежöртасöн - места, кöнi перйылiсны сов либö кытысь сiйöс вузавлiсны.

Калуга районын важӧн вермасны лоны шоныд ва источникъяс либӧ шоныд рудаяс.

Мукӧд славян кывъясын эмӧсь татшӧм жӧ вужъяса кывъяс, кодъяс йитчӧмаӧсь сӧлькӧд.

Калуга, кыдзи вузасян пункт, вермис йитчыны сӧмын вузасьӧмкӧд.

Калуга районын ыджыд пай пуктöм йылысь историческöй доказательствояс абу тырмымöн.

Калугаын медшӧр уджӧн эз лоны сӧль кастрюляяс.

География

Калуга куйлö Европаса Россиялöн шöр юкöнын, Ока ю берегын, Яченка ю йитчöмын. Карыс пукалӧ Шӧр Роч вылын.

Кокньӧдӧм

Калуга меститчӧма гӧра-кӧдзаа да тӧвся муяса зонын. Районын эмӧсь гӧраяс, оврагъяс да ю йывъяс.

Кар сулалö Шöр Россияса вылынінлöн лунвыв помын, кодлы лöсялö карст явлениеяслöн эмлун.

Калугалӧн территорияыс артмӧма татшӧм увтас изъясысь, кыдзи гӧль изъясысь, пескъясысь, известнякъясысь да песчаникъясысь. Кристалл подвал скалаяс куйлӧны пыдісянь.

Климат

Калуга меститчӧма шоныд континенталнӧй климат зонын, кӧні гӧгӧрвоана урчитӧма вояс.

Тӧвъяс шӧркодь кӧдзыдӧсь, январьын шӧркодь температураыс -9 °C гӧгӧр. Гожӧмъясыс шӧркодь шоныдӧсь, июльын шӧркодь шоныдыс +19 °C гӧгӧр.

Вося зэръясыс 550-650 мм гӧгӧр, унджыкыс усьӧны волӧн шоныд кадӧ.

Гожӧмын да тӧвнас лоӧ нестабильнӧй поводдя да температуралӧн ыджыд вежсьӧмъяс.

Ва ресурсъяс

Калуга сулалö Ока ю берегын, кодi лоö обласьтлöн медшöр ва туйöн. Ока ворсӧ ыджыд пай карлӧн да сылӧн гӧгӧртаслӧн гидрологическӧй режимын.

Кар пытшкын Окаö усьö Яченка ю. Сійӧ тшӧтш ёна торкӧ карса ва режим.

Калугаын да сылӧн орчча муясын уна ичӧт юяс да тыяс.

Регионын эмӧсь и ичӧт тыяс да тыяс, кодъясӧс артмӧдӧмаӧсь кыдзи натуральнӧй, сідзи и искусственнӧй ногӧн.

Муяс

Калуга гӧгӧрын ёнджыкасӧ овлӧны сорӧн-подзолӧвӧй да сера вӧр муяс.

Быдмöгъяссö петкöдлöны ёнджыкасö мешайтчöм вöръяс (пижöм, ель, кыдз, дуб, липа), а сiдзжö нюръяс да видзьяс.