Сыктывкар: версиякостса торъялӧм

Пытшкӧссӧ чышкӧма Пытшкӧссӧ содтӧма
Enye Lav (сёрнитанін | чӧжӧс)
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу
Enye Lav (сёрнитанін | чӧжӧс)
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу
Визь 43:
|Автомобиль код = 11, 111
|Карса лун =
|Каръяслӧн мутыслунматыслун =
|Категория Commons'ын =
|Прараметр1 ним =
Визь 58:
[[Файл:Вузасян йӧр.JPG|thumb|250px|right|Вузасян йӧр («Свечка»)]]
 
'''Сыктывкар''' (войдӧр '''СыктывдiнСыктывдін''') – [[Коми республика|Коми Республикалӧн]] юркар, республикаса медыджыд кар, коркӧя дзик ӧти коми кар, [[Рочму]] Войвылын овмӧс, наука да культура шӧрин.
 
ÖткымынӦткымын ордчаорчча оланіныскöдоланіныскӧд карыс артмöдöартмӧдӧ асвеськöдланасвеськӧдлан юкöнюкӧн – [[Сыктывкар каркытш]].
 
Сыктывкарын олöолӧ 240 сюрс гӧгӧр морт. ЙöзысЙӧзыс эськöэськӧ 25% [[комияс]], но сёрнитöнысёрнитӧны унджыксöунджыксӧ [[Роч кыв|рочöнрочӧн]].
 
Сыктывкарсянь [[МöскуаМӧскуа|МöскуаöдзМӧскуаӧдз]] 1410 километра.
 
== Ним йылысь ==
 
Нимыс артмöдöмартмӧдӧм [[Сыктыв]] ю серти, карыс тайöтайӧ ю вомланьын сулалöсулалӧ да.
 
Оланіныс медводз стöчджыкастӧчджыка шусьöмашусьӧма ''Сыктывдін'' ([[Роч кыв|роч]]öнӧн ''Усть-Сысола''), кöнікӧні ''-дін-'' юкöнысюкӧныс вöлівӧлі 'ювом' вежöртасавежӧртаса. 1780' восянь, Сыктывдінас кар панöмаöсьпанӧмаӧсь да, нимыс лои ''Сыктывдінкар'' (рочöнрочӧн ''Усть-Сысольск''). [[1930' во]]ын ''дін'' юкöнсöюкӧнсӧ нимсьыс шыбитöмаöсьшыбитӧмаӧсь, коли ''Сыктывкар''. Сэк жöжӧ тшöктöмаöсьтшӧктӧмаӧсь и рочöнрочӧн шуны [[Коми обласьт]]лысь шöриншӧрин выльмоза коми ног – ''Сыктывкар''.
 
== География ==
Сыктывкар сулалöсулалӧ [[Коми Республика]] рытыв-лунвывланяс, [[Сыктыв]] ю вом дорын да мыйтакöмыйтакӧ [[Эжва]] ю пöлöнпӧлӧн.
Карыс 152 км<sup>2</sup> пасьта.
 
Муверкӧсыс ёнджыкасӧ тшöтшкöстшӧтшкӧс. Мупытшса озырлун: [[трунда]], [[сотчан сланеч]], [[кӧртшом]], [[кӧртруда]], быдпöлöсбыдпӧлӧс [[изъяс]], дубыд да сола мупытшса ва.
Кар мувывтор кузя кывтöныкывтӧны шоръяс:
*[[ДырнöсДырнӧс]]
*[[Емваль]]
*[[Човъю]]
 
Сыктывкар [[сквер]]ъясын мортыс быдтöбыдтӧ культура быдмӧгъяс.
 
Кар дінын олӧ нелямын сикас пемӧс: [[сан]], [[кӧин]], [[кӧч]], [[ур]], [[руч]], [[вурд]], [[вӧркань]], [[тулан]], [[сьӧдбӧж]] да мукӧд. Выльысь йылöдісныйылӧдісны [[мой]] да [[войвывса кöркӧр]].
 
Кид пемӧсъяс видзӧм могысь Сыктывкар дінöдінӧ лöсьöдӧмалӧсьӧдӧма [[Еджыдъяг (заказник)|Еджыдъяг]] заказник, кӧнi эм республика пасьтала олысь ставкодь звер-пöткапӧтка.
 
== Ордча оланінъяс ==
 
Асыввылас карсянь пукалöныпукалӧны Сыктывкар каркытшöкаркытшӧ пыран кар сяма оланінъяс: [[Гӧрд Затон]], [[Вылыс Максаковка]], [[СьöдкыркöтшСьӧдкыркӧтш]], посёлокъяс: [[Выльтыдор]], [[Куимтыдор]]. Лунвылас – тайöтайӧ каркытшса жöжӧ [[Вылыс Мыртыю]] посёлок, лунвыв-рытвылас – [[Выльгорт]] сикт.
 
== ЮкöнъясЮкӧнъяс ==
 
Сыктывкарын выйим важ кар (с.ш. [[Каршӧр (Сыктывкарын)|Каршӧр]]) да сёрöнджыксёрӧнджык кар дінöдінӧ öтувтöмӧтувтӧм ордча оланінъяс - быдпöлöсбыдпӧлӧс карпомъяс. Наысь кындзи кар пытшкöпытшкӧ пырöпырӧ öтиӧти асвеськöдланаасвеськӧдлана район - [[Эжва район (Сыктывкарын)|Эжва]], кöнікӧні тшöтштшӧтш эм öткымынӧткымын карпом.
 
'''Öнія сыктывкарса карпомъяс''':
Визь 108:
| Юго-Западный
|-
|[[ВöрзаводВӧрзавод район (Сыктывкарын)|ВöрзаводВӧрзавод]]
| Лесозавод
|-
Визь 114:
| Давпон
|-
|[[ДырнöсДырнӧс (Сыктывкарын)|ДырнöсДырнӧс]]
| Дырнос
|-
Визь 120:
| Октябрьский
|-
|[[КöджпомКӧджпом (Сыктывкарын)|КöджпомКӧджпом]]
| Кочпон
|-
Визь 126:
| Кируль
|-
|[[МöдлапöвМӧдлапӧв (Сыктывкарын)|МöдлапöвМӧдлапӧв]]
| Заречье
|-
Визь 170:
| Койты
|-
|[[РадиошöринРадиошӧрин (Сыктывкарын)|РадиошöринРадиошӧрин]]
| Радиоцентр
|-
Визь 180:
|}
 
Важ кар коркöкоркӧ вöлівӧлі тэчöмтэчӧм торъя грездъясысь:
 
*[[Антонгрезд (Сыктывкарын)|Антонгрезд]]
*[[Вадор (Сыктывкарын)|Вадор]] (рочöнрочӧн '''Подгорье''') – Сыктыв пöлöнпӧлӧн, Пушкин туйсянь Орджоникидзе туйöдзтуйӧдз
*[[Вичкодор (Сыктывкарын)|Вичкодор]] – öніяӧнія карса парк, Горький, Киров да Бабушкин туйяссянь СыктылöдзСыктылӧдз
*[[Габдін (Сыктывкарын)|Габдін]]
*[[Забоевчой (Сыктывкарын)|Забоевчой]]
*[[Клыковгрезд (Сыктывкарын)|Клыковгрезд]]
*[[Кодзвыв (Сыктывкарын)|Кодзвыв]] (рочöнрочӧн '''Кодзвиль''')
*[[Кокулькар (Сыктывкарын)|Кокулькар]] – асыввыв-лунвылын, ПервомайскöйПервомайскӧй да ИнтернациональнöйИнтернациональнӧй помсянь Пушкин туйöдзтуйӧдз
*[[Микулсикт (Сыктывкарын)|Микулсикт]] – Вадор сайын, Сыктывсянь ИнтернациональнöйИнтернациональнӧй туйöдзтуйӧдз
*[[ОдöггрездОдӧггрезд (Сыктывкарын)|ОдöггрездОдӧггрезд]]
*[[Пахомшор (Сыктывкарын)|Пахомшор]]
*[[Половина (Сыктывкарын)|Половина]] – öніяӧнія БольничнöйБольничнӧй городок
*[[Прохоршор (Сыктывкарын)|Прохоршор]]
*[[Слобода (Сыктывкарын)|Слобода]]
*[[Пытшкасты (Сыктывкарын)|Пытшкасты]]
*[[Сереро-ЗагороднöйЗагороднӧй (Сыктывкарын)|Северо-ЗагороднöйЗагороднӧй]]
*[[Спирягрезд (Сыктывкарын)|Спирягрезд]]
*[[СьöдшорСьӧдшор (Сыктывкарын)|СьöдшорСьӧдшор]]
*[[Улыспом (Сыктывкарын)|Улыспом]] (рочöнрочӧн '''Нижний конец''')
*[[Чеусовдоршор (Сыктывкарын)|Чеусовдоршор]]
*[[Чугунгрезд (Сыктывкарын)|Чугунгрезд]]
 
Торья грездъясысь вöлісöвӧлісӧ тэчöмöсьтэчӧмӧсь и мукöдмукӧд карпомъяс. Шуам, '''Тентюковын''':
 
*[[Ганягрезд (Сыктывкарын)|Ганягрезд]]
Визь 223:
1921' вося моз 22' лунӧ [[ВЦИК]] декрет серти, Сыктывдін лоис веськӧдлан шӧринӧн Комияслы (зыряналы) выль артмӧдӧм [[Коми (зыряналӧн) асъюралан обласьт|Автономнӧй обласьт]]ӧ. 1930' вося рака тӧлысь 26' лунӧ, кор Сыктывдінлысь статус карӧдз лэптӧмлы тыри 150 во, [[СССР-са ЦИК]]-лӧн Президиум шуӧма карыслы пуктыны выль ним комиӧн и рочӧн – Сыктывкар, коді петкӧдлӧ, мый карыс сулалӧ Сыктыв ю вылын. 1930' воын карын вӧліны нин обласьтувса и районувса канкеркаяс, вӧр завод, типография, электростанция, велӧдан керкаяс да бурдӧдчанінъяс (173 койка), 17 вузасянін. 1936' ӧшым витӧд лунсянь Сыктывкар вӧлі [[Коми АССР]]-лӧн юркар. 1990' вӧльгым 23' лунӧ Сыктывкар лои юркарӧн [[Коми ССР]]-лы, 1992' ода-кора 26' лунӧ лоӧ [[Коми Республика]]са юркарӧн.
 
== ВеськöдлöмВеськӧдлӧм ==
 
== ЙöзЙӧз ==
Сыктывкарын ӧні олӧ 240 сюрс морт (ставнас каркытшын 250 сюрс). На пӧвстысь 1/4 - комияс.
 
Визь 232:
{| class="standard"
!rowspan="2" |Чужанвуж
!colspan="2" |1897<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=220 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897  г. Распределение населения по родному языку и регионам]</ref>
!colspan="2" |1926<ref>Всесоюзная перепись населения 1926 года = Recensement de la population de L’U.R.S.S. 1926 / Центральное статистическое управление СССР; Отд. переписи. Северный район. Ленинградско-Карельский район: народность, родной язык, возраст, грамотность.  — М.: Изд. ЦСУ СССР, 1928, с. 58—59.</ref>
!colspan="2" |1939
!colspan="2" |1959<ref>НА РК, ф. р-140, оп. 2, д. 8663.</ref>
!colspan="2" |1989<ref name=autogenerated2>Основные итоги Всероссийской переписи населения 2002 года по Республике Коми: Сборник.  — Сыктывкар, 2005, с. 61—64.</ref>
!colspan="2" |2002
!colspan="2" |2010
Визь 513:
|}
 
== ОвмöсОвмӧс ==
[[Файл:Монди Сыктывкарский ЛПК вид с Пр. Бумажников.jpg|thumb|250px|right|Сыктывкарса ЛПК]]
[[Файл:Сыктывкар универмаг.JPG|250 px|thumb|right|«Сыктывкар» универмаг]]
Визь 561:
[[Файл:Главный корпус СыктГУ.jpg|thumb|250px|right|Сыктывкарса канму университет]]
 
Сыктывкар - Рочму Европаса Войвылын медся ыджыд наука шӧринъясысь ӧти. Карын лыддыссьӧ комын кымын ин, кӧні могысь нуӧдӧны наукаса туясян да олӧмӧ пыртан уджъяс. Медся тӧдчанаясыс на пиысь пырӧны РТА Издор юкӧнса [[Коми наука шӧрин]]öӧ, кытчӧ ӧтувтӧмаӧсь химия, геология, биология, [[Кыв, литература да история институт|кыв, литература да история]], физиология, Войвылын экономика да социальнӧй проблемаяс кузя институтъяс, энергетика да математика кузя юкӧдъяс.
Медыджыд велӧдчанінъяс:
Визь 624:
 
*[[Госбанк]]
*[[ДербенёвъяслöнДербенёвъяслӧн вузасян керка]]
*[[Духовнӧй училищелӧн стрӧйба]]
*[[Духовнöй училищелöн стрöйба]]
*[[ЖеребцовлöнЖеребцовлӧн керка]]
*[[Земство уездса управа]]
*[[Коми Республикаса национальнöйнациональнӧй библиотека]]
*[[Комлин купечлöнкупечлӧн керка]]
*[[Кузьбожев купечлöнкупечлӧн керка]]
*[[КузьбожевъяслöнКузьбожевъяслӧн вузасян керка]]
*[[Купеч Камбалов купечлöнкупечлӧн керка]]
*[[МужичöйяслöнМужичӧйяслӧн ТроицкöйТроицкӧй Стефано-УльяновскöйУльяновскӧй манастыр керка]]
*[[НывбабаяслöнНывбабаяслӧн АлександринскöйАлександринскӧй гимназия]]
*[[«Октябр» кинотеатр]]
*[[Оплеснин купечлöнкупечлӧн керка]]
*[[Печать керка]]
*[[ПионеръяслöнПионеръяслӧн двореч]]
*[[ПöжарнöйПӧжарнӧй каланча – пöжарнöйпӧжарнӧй депо стрöйбастрӧйба]]
*[[Профсоюз керка]]
*[[Пушкин А. С. нима гимназия]]
*[[ПытшкöссаПытшкӧсса уджъяс НароднöйНароднӧй комиссариатлöнкомиссариатлӧн стрöйбастрӧйба]]
*[[Ремесленнӧй мастерскӧйяс]]
*[[Ремесленнöй мастерскöйяс]]
*[[Суханов купечлöнкупечлӧн керка]]
*[[Уездса земство больничалöнбольничалӧн стрöйбастрӧйба]]
*[[ШараповлöнШараповлӧн керка]]
*[[Шпиль увса керка]]
 
Визь 1417:
== Видзӧдӧй тшӧтш ==
* [[Стефан изэрд]]
* [[Коми небöгнебӧг лэдзанiн]]
* [[Кыв, литература да история институт]]
* [[Коми наука шӧрин]]