Америка: версиякостса торъялӧм

Пытшкӧссӧ чышкӧма Пытшкӧссӧ содтӧма
м →‎Пемöс улов: All info is kept in Wikidata, removed: {{Link FA|eo}} using AWB (10903)
мВежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу
 
Визь 32:
Войвылын Америкаöс гöгöртö зэв ыджыд архипелаг, шусьö сiйö [[Канадаса архипелаг|Канадасаöн]], а сiдзжö [[Полюсдорса архипелаг|Полюсдорсаöн]], сэнi уна гырысь дiяс, на пытшкысь [[Баффин Му]] Суматраысь ыджыдджык. [[Дэвис вис]] да [[Баффин куръя]] торйöдöны тайö архипелагсö му вылын медся ыджыд дiысь – [[Гренландi|Гренландiысь]].
 
Канадаса архипелаг дiяс костса висъяс дыр кежлö тупкысьлöны йиöн, а мукöдыс на пытшкысь, Атлантувса океанысь [[ВойвывЙиа йиаВой океансаридз|ВойвывЙиа йиаВой океанöсаридз]] петан туйяс, пöшти пыр тырöмаöсь йиöн.
 
Полюсдорса архипелагсянь рытыввывланьын Йиа океансаридз вывтi Америка вадоръясын судноясöн позьö ветлыны сöмын дженьыдик кадö да и сiйö не быд во. Беринг вис воджын дорысь дырджык кадсö сiдзжö тырöма йиöн, но гожöмын сэтi ветлöны суднояс.
 
Колö шуны, саридзьяс оз сэтшöма пырны Америка материкö, кыдзи Европаын. Войвыв Америкаын и Лунвыв Америкаын эмöсь местаяс 1500 км сайын дай ылынджык океансянь. Но ас шöр юкöнас Америка ёна векнялö: [[Панама вуджанiн|Панама вуджанiнлöн]] пасьтаыс сöмын 60 км, и сы пыр нуöдöма [[Панама канал]].
Визь 53:
Америка туялöмын Коломбо бöрын медгора нимöдöм лоö испанияса саридзуйысь [[Магеллан, Фернан|Магелланлы]]; мушар гöгöр кытшовтiгöн (йöз пöвстысь му гöгöр медводдзаöн ветлiгкосттi) сiйö гöгöртiс Лунвыв Америкаöс сы нимöн шуöм вис кузя да сэсся аддзис, мый Америка да Азия костын куйлö зэв ыджыд океан, кодлы сiйö сетiс «[[Лöнь океан]]» ним.
 
Войвыв Америкалысь вадоръяссö туялiсны англияса саридзуйысьяс: Девис, Хадсöн, Баффин да мукöд (на нимöн шусьöны Девис вис, Хадсöн куръя, Баффин куръя да мукöд). Öткымын ветлысь-мунысьяс мöдлiсны мунны Атлантувса океанысь Ыджыд океанö ВойвывЙиа йиаВой океансаридз пыр, но воштöмаöсь олöмнысö уялан йияс пöвстын тшыгла да кöдзыдла. Тадзи, шуам, кулöма XIX нэмын Франклин, аслас став ёртъясыскöд.
 
Сöмын ХХ-öн нэм пуксигöн норман ветлысь-мунысь Амундсенлы мойвийис паруса-мотора шхуна вылын мунны Америка вадоръяс пöлöн Девис виссянь Беринг вискöдз, та вылö ковмис сылы куим во.
Визь 118:
Лунвыв Америка – шоныд материк; тöв сэнi овлö сöмын керöсъяс вылын, кöнi усьлö и лым. Асыввыв вадоръяс Лунвыв Америкалöн шонтыссьöны шоныд Бразив визулöн.
 
Войвыв Америка пырö пыдöдз войвыв полюс кытш сайö, да сэнi климатыс кöдзыд. Гренлан дi да уна мукöд дiяс тупкыссьöмöсь нэмöвöйя йиöн; сiйö лэччö океанö да артмöдö дзонь йи керöсъяс. Весиг гожöмыс сэнi овлö ыркыд (2–9°) войтöвъяс вöсна, кодъяс пöльтöны ВойвывЙиа йиаВой океансяньсаридзсянь.
 
Войвыв Америка материк вылын войвывсянь лунвылö кыссьöны Кордильераяс, найö кутöны рытывтöвъясöс.
Визь 179:
Быдмöгъясöн Америка озырджык мукöд му юкöнъяс серти. Овтöминъяс сэнi пöшти абуöсь, степьяс абу сэтшöм косöсь да абу сэтшöм гырысьöс, кыдзи Азияын. Джын веркöсысь унджык сэнi сьöд пемыд вöръяс улын. Сöмын тундраяс Америкаын сэтшöм жö гырысьöсь да гöльöсь, кыдзи Азияын.
 
Тундраяс куйлöны полюсдорса дiяс вылын да Йиа океанВой саридз вадоръяс пöлöн; быдмöгъяс сэнi сэтшöмöсь жö, кутшöмöсь найö Важ му тундраясын: нитшъяс, ройяс, вотöс кустъяс да с. в.
 
[[Файл:Konza1.jpg|thumb|right|210px|Прерияяс]]