Азия: версиякостса торъялӧм

Пытшкӧссӧ чышкӧма Пытшкӧссӧ содтӧма
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу
Визь 162:
Торъя нин озыр пемöс мир Тибетын, джуджыд лудъяс вылын, кöнi оз овны йöз, а сы вöсна гыжъя пемöсъяс ветлöны зэв ыджыд чукöръясöн, – ветлысь-мунысьяс лыддьывлöмаöсь уна сё дай весиг некымын сюрс пемöсöдз чукöрас, медся тшöкыда паныдасьлöны куланъяс, антилопаяс, якъяс – керöсвыв öшъяс да чивзанъяс – сурок сяма йырсьысьяс.
 
'''Рытыввыв Азия''' степьясын да овтöминъясын эмöсь и гыжъяяс, и йырсьысьясйирсьысьяс, но этшаджыкöнöсь. Эмöсь кутшöмсюрö яйсёйысь пемöсъяс (африкасаяс), шуам, гиенаяс, шакалъяс; Аравияын эмöсь левъяс.
Азияса ылi войвыв вевттьысьöма тундраöн. Лунвывланьынджык мунö тайга, кöнi мусиныс пöим сора либö нюр сора. Войвыв Азия озыр стрöитчан вöрöн да дона куа пемöсъясöн, а сiдзжö и пöткаясöн; на пытшкысь мукöдыс пыр олöны тайгаын, мукöдыс воöны татчö гожöм кежлö Лунвыв да Рытыввыв Азияысь. Торъя уна пöтка чукöрмылö гожöмын тундраын. Сэнi дженьыдик гожся кадö найö быдтöны пиянсö, сэсся бöр лэбзьöны шоныд муясö, туйсö кутöны юяс пöлöн да саридз вадоръяс пöлöн.
 
Визь 168:
 
Азияысь петiсны пöшти став гортса пемöсъяс, кодъясöс вöдитöны öнi став му юкöнъясын. Азия степьясысь петiсны вöв да верблюд; Пытшкöс Азия степьясын и öнi на эмöсь кид вöвъяс. Азияысь жö петiсны сюра гырысь скöт, – мöсъяс да буйволъяс, а сiдзжö, ыж, кöза да порсь. Тибетын видзöны керöсвыв öш – як, кодöс некод оз вермы вежны джуджыд керöсвыв транспортын; Индiын – гöрба öш – зебу; сэнi жö – Индiын да Индокитайын кесъялö мортлы став пемöсъяс пытшкысь медся ёныс – слöн.
 
 
 
==Канмуяс да мутасъяс==
 
 
[[Файл:Location-Asia-UNsubregions.png|thumb|225px|Азиялöн мутасъяс ÖВК серти:
{{legend|#0000E0|[[Войвыв Азия]]}}
{{legend|#E000E0|[[Шöр Азия]]}}
{{legend|#00E000|[[Рытыввыв Азия]]}}
{{legend|#E00000|[[Лунвыв Азия]]}}
{{legend|#FFFF20|[[Асыввыв Азия]]}}
{{legend|#FFC000|[[Асыв-лунвыв Азия]]}}]]
 
 
<div style="clear:both"/>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse"
|- bgcolor="#ECECEC"
! Мутас, канму<ref>&nbsp;&nbsp;Continental regions as per [[Media:United Nations geographical subregions.png|UN categorisations (map)]], except 12. Depending on definitions, various territories cited below (notes 6, 11-13, 15, 17-19, 21-23) may be in [[Transcontinental nation|one or both of]] Asia and Europe, Africa, or [[Oceania]].</ref>
! [[Мувывтор]]<br />(km²)
! [[Олысь лыд]]<br />(2008' вося юль 1' лун кежлö)
! [[Йöзлöн тшöкыдлун]]<br />(км²-ын)
! [[Юркар]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Шöр Азия]]:'''
|-
| [[Казахстан|Казак му]] (р. Казахстан)<ref>&nbsp;&nbsp;[[Kazakhstan]] is sometimes considered a transcontinental country in Central Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only.<br /></ref>
| align="right" | 2,724,927
| align="right" | 15,666,533
| align="right" | 5.7
| [[Астана]]
|-
| [[Кыргызстан|Кыргыз му]] (р. Кыргызстан)
| align="right" | 198,500
| align="right" | 5,356,869
| align="right" | 24.3
| [[Бишкек]]
|-
| [[Таджикистан|Тодзик му]] (р. Таджикистан)
| align="right" | 143,100
| align="right" | 7,211,884
| align="right" | 47.0
| [[Душанбе]]
|-
| [[Туркменистан|Туркмен му]] (р. Туркменистан)
| align="right" | 488,100
| align="right" | 5,179,573
| align="right" | 9.6
| [[Ашхабад|Ашгабат]]
|-
| [[Узбекистан|Узбек му]] (р. Узбекистан)
| align="right" | 447,400
| align="right" | 28,268,441
| align="right" | 57.1
| [[Ташкент]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Асыввыв Азия]]:'''
|-
| [[Китай|Китайса войтыр республика]] (КВР)<ref>&nbsp;&nbsp;The [[Sovereign state|state]] is commonly known as simply "China", which is subsumed by the [[China|eponymous entity and civilization (China)]]. Figures given are for [[mainland China]] only, and do not include [[Hong Kong]], [[Macau]], and [[Taiwan]].<br /></ref>
| align="right" | 9,584,492
| align="right" | 1,322,044,605
| align="right" | 134.0
| [[Пекин|Бöйтин]] (р. Пекин)
|-
| [[Гонконг]]<ref>&nbsp;&nbsp;[[Hong Kong]] is a [[Special Administrative Region]] (SAR) of the PRC.<br /></ref>
| align="right" | 1,092
| align="right" | 7,903,334
| align="right" | 6,688.0
| —
|-
| [[Макао]]<ref>&nbsp;&nbsp;[[Macau]] is a [[Special Administrative Region]] (SAR) of the PRC.<br /></ref>
| align="right" | 25
| align="right" | 460,823
| align="right" | 18,473.3
| —
|-
| [[Китайса Республика]] ([[Тайвань]])<ref>&nbsp;&nbsp;Figures are for [[Taiwan Area|the area]] under the ''de facto'' control of the [[Republic of China]] (ROC) government, commonly referred to as [[Taiwan]]. Claimed in whole by the PRC; see [[political status of Taiwan]].<br /></ref>
| align="right" | 35,980
| align="right" | 22,920,946
| align="right" | 626.7
| [[Тайбöй]]
|-
| [[Япония|Ниппон]] (р. Япония)
| align="right" | 377,835
| align="right" | 127,288,628
| align="right" | 336.1
| [[Токио]]
|-
| [[Чосöн]] (Войвыв Коръё)
| align="right" | 120,540
| align="right" | 23,479,095
| align="right" | 184.4
| [[Пхеньян]]
|-
| [[Хангук]] (Лунвыв Коръё)
| align="right" | 98,480
| align="right" | 49,232,844
| align="right" | 490.7
| [[Сеул]]
|-
| [[Монголия|Монгол му]] (р. Монголия)
| align="right" | 1,565,000
| align="right" | 2,996,082
| align="right" | 1.7
| [[Улан Батор]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Войвыв Азия]]:'''
|-
| [[Рочму|Роч му]] (р. Россия)<ref>&nbsp;&nbsp;Russia is a [[transcontinental country]]; population and area figures are for Asian portion only.<br /></ref>
| align="right" | 13,115,200
| align="right" | 140,702,092
| align="right" | 3.0
| [[Мöскуа]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Асыв-лунвыв Азия]]:'''<ref name="ccau">Excludes [[Christmas Island]] and [[Cocos (Keeling) Islands]] ([[States and territories of Australia|Australian external territories]] in the [[Indian Ocean]] southwest of [[Indonesia]]).<br /></ref>
|-
| [[Бруней]]
| align="right" | 5,770
| align="right" | 381,371
| align="right" | 60.8
| [[Бандар Сэри Бегаван]]
|-
| [[Мьянма]] (Бирма)
| align="right" | 678,500
| align="right" | 47,758,224
| align="right" | 62.3
| [[Найпьидо]]<ref>&nbsp;&nbsp;The administrative capital of [[Burma (Myanmar)]] was officially moved from [[Yangon|Yangon (Rangoon)]] to a militarised greenfield just west of [[Pyinmana]] on 6 November 2005.</ref>
|-
| [[Камбоджа]]<ref>[http://www.stat.go.jp/english/info/meetings/cambodia/pdf/pre_rep1.pdf General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals, National Institute of Statistics, Ministry of Planning, released 3rd September, 2008]</ref>
| align="right" | 181,035
| align="right" | 13,388,910
| align="right" | 74
| [[Пном Пень]]
|-
| [[Асыввыв Тимор]]<ref>&nbsp;&nbsp;[[East Timor]] is often considered a transcontinental country in Southeastern Asia and [[Oceania]].<br /></ref>
| align="right" | 15,007
| align="right" | 1,108,777
| align="right" | 63.5
| [[Дили]]
|-
| [[Индонезия]]<ref>&nbsp;&nbsp;[[Indonesia]] is often considered a transcontinental country in Southeastern Asia and [[Oceania]]; figures do not include [[Irian Jaya]] and [[Maluku Islands]], frequently reckoned in Oceania ([[Melanesia]]/[[Australasia]]).<br /></ref>
| align="right" | 1,419,588
| align="right" | 237,512,355
| align="right" | 159.9
| [[Джакарта]]
|-
| [[Лао му]] (р. Лаос)
| align="right" | 236,800
| align="right" | 6,677,534
| align="right" | 24.4
| [[Въентъян]]
|-
| [[Малайзия]]
| align="right" | 329,847
| align="right" | 27,780,000
| align="right" | 84.2
| [[Куала Лумпур]]
|-
| [[Пилиппинъяс]] (р. Филиппины)
| align="right" | 300,000
| align="right" | 92,681,453
| align="right" | 281.8
| [[Манила]]
|-
| [[Сингапур]]
| align="right" | 704
| align="right" | 4,608,167
| align="right" | 6,369.0
| [[Сингапур]]
|-
| [[Тай му]] (р. Тайланд)
| align="right" | 514,000
| align="right" | 65,493,298
| align="right" | 121.3
| [[Бангкок]]
|-
| [[Вьетнам]]
| align="right" | 331,690
| align="right" | 86,116,559
| align="right" | 246.1
| [[Ханой]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Лунвыв Азия]]:'''
|-
| [[Афган му]] (р. Афганистан)
| align="right" | 647,500
| align="right" | 32,738,775
| align="right" | 42.9
| [[Кабул]]
|-
| [[Бангладеш]]
| align="right" | 144,000
| align="right" | 153,546,901
| align="right" | 926.2
| [[Дака]]
|-
| [[Бутан]]
| align="right" | 47,000
| align="right" | 682,321
| align="right" | 14.3
| Тхимпху
|-
| [[Индi]] (р. Индия)}<ref>&nbsp;&nbsp;Includes [[Jammu and Kashmir]], a contested territory among India, [[Pakistan]], and the [[People's Republic of China|PRC]].<br /></ref>
| align="right" | 3,167,590
| align="right" | 1,147,995,226
| align="right" | 318.2
| [[Дели]]
|-
| [[Иран]]<!--{{editnote | NOTE: Do not alter or move this entry without discussion -- in the UN scheme for countries/regions (used in the table), Iran is in Southern Asia, not Western Asia.}}-->
| align="right" | 1,648,195
| align="right" | 65,875,223
| align="right" | 42
| [[Тегран]] (р. Тегеран)
|-
| [[Мале дiяс]](р. Мальдивы)
| align="right" | 300
| align="right" | 379,174
| align="right" | 1,067.2
| [[Мале]]
|-
| [[Непал]]
| align="right" | 140,800
| align="right" | 29,519,114
| align="right" | 183.8
| [[Катманду]]
|-
| [[Пакистан]]
| align="right" | 803,940
| align="right" | 167,762,049
| align="right" | 183.7
| [[Исламабад]]
|-
| [[Шри Ланка]]
| align="right" | 65,610
| align="right" | 21,128,773
| align="right" | 298.4
| [[Шри-Джаявардена-Пура-Котте]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Рытыввыв Азия]]:'''
|-
| [[Армения]]<ref>&nbsp;&nbsp;[[Armenia]] is sometimes considered a transcontinental country: physiographically in [[Western Asia]], it has historical and sociopolitical connections with Europe.<br /></ref>
| align="right" | 29,800
| align="right" | 2,968,586
| align="right" | 111.7
| [[Ереван]]
|-
| [[Азербайджан]]<ref>&nbsp;&nbsp;[[Azerbaijan]] is often considered a transcontinental country in Western Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only. Figures include [[Nakhchivan]], an autonomous [[exclave]] of Azerbaijan bordered by [[Armenia]], [[Iran]], and [[Turkey]].<br /></ref>
| align="right" | 46,870
| align="right" | 3,845,127
| align="right" | 82.0
| [[Бакы]]
|-
| [[Бахрейн]]
| align="right" | 665
| align="right" | 718,306
| align="right" | 987.1
| [[Манама]]
|-
| [[Кипр]]<ref>&nbsp;&nbsp;The island of [[Cyprus]] is sometimes considered a transcontinental territory: in the Eastern Basin of the [[Mediterranean Sea]] south of [[Turkey]], it has historical and socio-political connections with Europe. However, the [[U.N.]] considers Cyprus to be in Western Asia, while the [[C.I.A.]] considers it to be in the [[Middle East]].<br /></ref>
| align="right" | 9,250
| align="right" | 792,604
| align="right" | 83.9
| [[Никосия]]
|-
| Палестин[[Газа визь|Газа]]<ref name = "Palestine">&nbsp;&nbsp;[[Gaza Strip|Gaza]] and [[West Bank]], collectively referred to as the "Occupied Palestinian Territory" by the UN, are [[Palestinian territories|territories]] partially occupied by [[Israel]] but under ''de facto'' administration of the [[Palestinian National Authority]].<br /></ref>
| align="right" | 363
| align="right" | 1,537,269
| align="right" | 3,315.7
| [[Газа]]
|-
| [[Картвел му]] (р. Грузия)<ref>&nbsp;&nbsp;[[Georgia (country)|Georgia]] is often considered a transcontinental country in Western Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only.<br /></ref>
| align="right" | 20,460
| align="right" | 4,630,841
| align="right" | 99.3
| [[Тбилиси]]
|-
| [[Ирак]]
| align="right" | 437,072
| align="right" | 28,221,181
| align="right" | 54.9
| [[Багдад]]
|-
| [[Исраэль]] (р. Израиль)
| align="right" | 20,770
| align="right" | 7,112,359
| align="right" | 290.3
| [[Ерушалайм]] (р. Иерусалим)<ref>In 1980, [[Jerusalem]] was proclaimed Israel's united capital, following its annexation of Arab-dominant [[East Jerusalem]] during the [[Six-Day War|1967 Six-Day War]]. The [[United Nations]] and many countries do not recognize this claim, with most countries maintaining embassies in [[Tel Aviv]] instead.</ref>
|-
| [[Урдун]] (р. Иордания)
| align="right" | 92,300
| align="right" | 6,198,677
| align="right" | 57.5
| [[Амман]]
|-
| [[Кувейт]]
| align="right" | 17,820
| align="right" | 2,596,561
| align="right" | 118.5
| [[Кувейт кар]]
|-
| [[Любнан]] (р. Ливан)
| align="right" | 10,452
| align="right" | 3,971,941
| align="right" | 353.6
| [[Бейрут]]
|-
| [[Оман]]
| align="right" | 212,460
| align="right" | 3,311,640
| align="right" | 12.8
| [[Мускат]]
|-
| [[Катар]]
| align="right" | 11,437
| align="right" | 928,635
| align="right" | 69.4
| [[Доха]]
|-
| [[Саудувса Арабия]]
| align="right" | 1,960,582
| align="right" | 23,513,330
| align="right" | 12.0
| [[Рияд]]
|-
| [[Сурия]] (р. Сирия)
| align="right" | 185,180
| align="right" | 19,747,586
| align="right" | 92.6
| [[Дамаск]]
|-
| [[Туркия]] (р.Турция)<ref>&nbsp;&nbsp;[[Turkey]] is generally considered a transcontinental country in Western Asia and Southern Europe; population and area figures are for Asian portion only, excluding all of [[Istanbul Province|Istanbul]].</small><br /></ref>
| align="right" | 756,768
| align="right" | 71,892,807
| align="right" | 76.5
| [[Анкара]]
|-
| [[Öтувтчöм Араб Эмирувъяс]]
| align="right" | 82,880
| align="right" | 4,621,399
| align="right" | 29.5
| [[Абу Даби]]
|-
| [[Палестин]]<ref name = "Palestine"/>
| align="right" | 5,860
| align="right" | 2,611,904
| align="right" | 393.1
| Аль-Кудс
|-
| [[Йемен]]
| align="right" | 527,970
| align="right" | 23,013,376
| align="right" | 35.4
| [[Сана]]
|-
|- style=" font-weight:bold; "
| Ставнас
| align="right" | 43,810,582
| align="right" | 4,050,404,193
| align="right" | 89.07
|}
 
:''Содтöд'': [[Египет|Египетлöн]] юкöн ([[Синай кöдж]]) Рытыввыв Азияын жö куйло.
 
 
Босьтӧма "https://kv.wikipedia.org/wiki/Азия"-ысь