Европа: версиякостса торъялӧм
Пытшкӧссӧ чышкӧма Пытшкӧссӧ содтӧма
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу |
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу |
||
Визь 10:
Мукöд му юкöнъяс серти Европа абу ыджыд: мувывторйыс сылöн тöкöтьö öти дас витöд юкöн став косiнсьыс. Европа сэтшöм топыда öтлаасьö [[Азия]]кöд – вежтасыс мунö неджуджыд [[Урал]] кыръясöд, Урал ю пöлöн да Кума-Маныч лажмалöм кузя, – мый сiйöс позьö лыддьыны [[Евразия]]са кöджöн; космувывса вежтас Европа да [[Азия]] костын оз падмöд на костын волысьöмъяслы. Но век жö Европа – торъя му юкöн; сылöн аслас дорöсъяс, аслыссяма климат, сылöн аслас история сöвмöм.
Европа сулалö материк шарджын шöрын, и öттшöтш куим боксянь сiйöс кытшовтöны саридзьяс, кытi мунöны лöсьыд туйяс мукöд му юкöнъясö. [[Ла-Манш]] вис дорын, англъяс сiйöс шуöны [[Англияса канал]]öн, öтлаасьöны тöдчана саридзвыв туйяс Войвыв да [[Лунвыв Америка]]ысь, [[Африка]]ысь, [[Азия]]ысь да [[Австралия]]ысь.
Дорöсыс Европалöн зэв кытшлöса. Некутшöм мöд му юкöн абу татшöма вундассьöма саридзьясöн. Кöджъяс да дiяс босьтöны Европаын коймöд юкöнсö став мувывторсьыс (ордчаöд: [[Азия]]ын – витöд юкöнсö, [[Африка]]ын – ветымынöд юкöн). Татшöм вундассьöмысла саридз кытшовтö Европаöс пöшти быд боксянь да пыдöдз пырö пытшкöсса мутасъясас (вадорлöн кузяыс 117.000 км). Такöд öттшöтш сiйö артмöдö саридз
[[Атлантувса океан]]лöн ваыс Европа дорын шоныд да некор оз кынмыв. Лунвывсянь Европаöс кытшовтö джуджыд (4 сюрс м дорысь джуджыдджык) [[Мушöр саридз]] – Атлантувса океанлöн юкöн. Тайö саридзыс Мрамор, Сьöд да [[Азов саридз]]ьяскöд тшöтш зэв пыдö пырö косiнö. Сьöд да [[Азов сарид]]зьяс костын, кодъяс йитчöмаöсь Керч вискöн, куйлö Крым кöдж.
Вогöгöр Мушöр саридзын ваыс шоныд абу сöмын вевдорас, но и ёна пыдынiнъясын (13° гöгöр), а сэк жö, орччöн, Атлантувса океанын 2 сюрс м пыднаын сöмын 3°. Тайö лоö со мый понда: Гибралтар вис ляпкыд (500 м-ысь ляпкыд). Сэнi эм вапытшса коськ, сы вомöн Мушöр саридзö оз вермы веськавны кöдзыд ваыс океан пыдiинъясысь. Тöлын тайö саридзыс шонтö вадоръяссö Европалысь.
| |||