Перым Коми кытш

Перым Коми кытш (рочӧн Ко́ми-Пермя́цкий о́круг Пермского края, коми-перым Коми-Пермяцкöй округ) — Роч Федерацияын аслыссяма статуса мутас, пырӧ Перым крайӧ. Куйлӧ Урал водзын, Кама йылын. Тайӧ коми войтырлӧн чужанін. Коми йӧзыслӧн мӧд чужан му — Коми Республика, куйлӧ Коми кытшсянь войвылынджык.

Коми-Пермяцкöй округ
Перым Коми кытш

Канпас	Дӧрапас
Веськӧдлан шӧрин	Кудымкар
Юралысь	Виктор Рычков
Каналан кывъяс	Перым Коми, роч
Телефон код	+7 34260
Автомобиль код	59,81,159
Официал сайт

Перым Коми кытшлӧн ыдждаыс – 32,77 сюрс км².

Олысь лыд – 127 сюрс морт (2009) (132824 морт 2005 воын), на пöвстысь комияс – 60,2%.

Веськӧдлан шӧрин – Кудымкар. Кытшас 6 район: Гайна, Кӧс, Кӧч, Кудымкар, Юрла да Юсьва. Перымса Коми кытшын дзик ӧти кар — Кудымкар, ӧти кар овмӧдчӧмин — Пожва, 30 сикт, 66 посёлок да 590 грезд.

Перымса Коми кытш артмӧма 1925 вося урасьӧм 26 лунӧ. Медводз вӧлі пырӧ Урал (Свердловск) обласьтӧ, а 1938 во бӧрын – Перым (Молотов) обласьтӧ.

1993-2005 воясӧ вӧлі Роч Федерациялӧн асшӧр субъектӧн, шусис Перымса Коми асвеськӧдлан кытш.

2005 вося ӧшым тӧлысь 1 лунсянь, асъюралӧмсӧ воштӧм вӧсна, Коми кытшыс лоис аслыссяма статуса мувывторӧн выльысь артмӧм Перым муын.

Перым Коми кытшын веськӧдлӧ Перымсянь индӧм министр. Сылӧн эм аслас веськӧдланін, рочӧн шусьӧ Перым Коми кытшлӧн делöяс серти министерство. Медводдза министрӧн 2005-2008 воясӧ вӧлі Валерий Баяндин. 2008 во помсянь 2012 воӧдз Коми кытшӧн веськӧдліс Игорь Быкариз, 2012 вося лӧддза-номъя тӧлысьсянь веськӧдлӧ Виктор Рычков.

Перым Коми кытш олӧ Урал кад серти: муюгыд (Гринвич) кад + 5 час (гожӧмнас + 6 час), Мӧсква кад + 2 час.

Коми кытшын сьӧм – роч шайт (руб). 1 шайт = 100 ур.

Перым коми войтыр олӧны вӧр лэдзӧмӧн, тшак-вотӧс чукӧртӧмӧн да йӧв-яй вузалӧмӧн.

Коми кытшын абу кӧрт туй. Кудымкарсянь кӧрт туй дiнӧдз (Менделеёв нима станцияӧдз) колӧ мунны 100 км.

Ним

Перым Коми кытш рочӧн шусьӧ Коми-Пермяцкий округ Пермского края. Татӧн олысь войтырыс ассьыс кытшсӧ шуӧны Коми округ. Тайö регионсö медводз вöлi шуӧны Коми (пермяцкӧй) национальнӧй округ, 1937 во бӧрын – Коми-Пермяцкӧй национальнӧй округ, 1977 восянь – Роч муын выль Оланподув (Конституция) лэдзӧм бӧрын, кытшыслӧн нимыс лоис Коми-Пермяцкӧй автономнӧй округ (комиӧн — Перымса Коми асшӧр кытш). Торъя регионлысь асшӧрлун воштӧм бӧрын кытшыслӧн тыр нимыс лоӧ Перым Коми кытш.

Ассьыс нимсӧ кытшыс босьтӧма татӧн важынсянь олысь коми войтырлӧн ним серти, код вӧсна сійӧ и вӧлі лӧсьӧдӧма.

Статус

Коми кытш дорын пас

Коми кытшыслы ӧнiя статусcö вӧлі пуктӧма 2007 вося косму тӧлысьö, кор Перым муысь Оланпас лэдзан ӧксян (Законодательнӧй собраннё) вынсьӧдіс Перым мулысь Устав.

Сы серти Коми кытшыслӧн мутасыс (территория) кольӧ сы ыджда жӧ, мый ыджда вӧлі Перым мукӧд ӧтлаасьтӧдз.

Перым Коми кытшын артмӧдӧма ӧти мандата кык бӧрйысян кытш. Перым муса юралысьлысь шуӧмъяссӧ Коми кытшын пӧртӧ олӧмӧ Перым Коми кытшса делӧяс серти министерство. Сійӧн веськӧдлӧ Перым муысь министр, кодi лоӧ Коми кытшын юралысьӧн.

Уставлӧн 42 параграф серти Перым му (государство) нимсянь веськӧдлан органъяслы колӧ лӧсьӧдны уджнысӧ сідз, медым перым коми войтырлӧн сӧвмис кыв, лов культура да этнос.

Перым Коми кытшын каналан кылӧн лоӧ роч кыв. Сыкӧд ӧтлаын веськӧдлан керкаясын позьӧ сёрнитны и комиӧн (Перым коми кыв вылын).

Юклӧм

Перым Коми кытш

Перым Коми кытшӧ пырӧ квайт район да ӧти кар.

Район ним	Ыджда (км²)	Олысь лыд (сюрс морт)	Кымын оланiн	Юрсикт
Гайна район	14928	21	51	Гайна
Кӧс район	3462	10	61	Кӧс
Кӧч район	2700	12,3	79	Кӧч
Кудымкар район	4741	29,9	295	Кудымкар
Юрла район	3831	12,2	94	Юрла
Юсьва район	3100	29,5	166	Юсьва

Коми районъясӧн лыддысьӧны Гайна, Кӧс, Кӧч, Кудымкар да Юсьва, дзик роч районӧн — Юрла.

Войвыв районъяс лыдӧ пырӧны Гайна, Кӧс, Кӧч да Юрла районъяс, лунвыв районъясӧн лоӧны – Кудымкар да Юсьва.

География

Перым Коми кытш куйлӧ Рочмуын Европа юкӧнас, Урал керӧссянь рытланьын, Кама йылын. Перым муын кытшыс куйлӧ рытыввойвылын.

Кытш олӧ IV час отын, Мӧсквакӧд торъялӧм — +2 час.

Мувывтор

Муыслӧн ыджда 32,77 сюрс км², Перым мулӧн 20,4%. Коми кытш ыджыдджык сэтшӧм канмуясысь, кыдзи Албания, Армения да Бельгия.

Перым Коми кытшлӧн войвывсянь лунвывланьӧ кузьтаыс 280 км, рытыввывсянь асывланьӧ — 180 км.

Кытш куйлӧ вывтасiна паськыдъясын. Сылӧн медвылыс чут: войвылын 61°04′ о. п., 52°52′ а. к., лунвылын 58°33′ о. п., 54°47′ а. к., рытыввылын 69°32′ о. п., 51°47′ а. к., асыввылын 59°15′ о. п., 56°15′ а. к.

Войвылас кытшыскӧд орччӧн куйлӧ коми йӧзыслӧн мӧд чужан му — Коми Республика, рытыввылас — Киров обласьтлӧн Камакатыд да Зюзьдін районъяс, лунвылын — Перым муысь Сива, Карагай да Ильинскӧй районъяс, асыввылын — Перым муысь Добрянка, Усоллё, Совкар да Чердiн районъяс.

Дöрапас да канпас

Видзӧд сідзжӧ

• Коми Республика
• Комияс
• Коми пермякъяс
• Коми кыв

Ӧтуввез

• Коми кытш делöяс серти министерстволӧн сайт
• «Парма-новости» газетлӧн сайт
• «Парма» газетлӧн сайт
• Коми кытшса сайт «kudymkar.org» = «komiperm.ru»
• Коми кытшлӧн важ сайтъяс: [1], [2], [3]
• Фин-йӧгра юӧртан шӧрин

Ӧшмӧсъяс

• Бачев Г.Т., Зубов Ю.П. Страницы истории Коми-Пермяцкого автономного округа. – Перым, 1995. ISBN 5-88-9-008-6.
• География Коми-Пермяцкого автономного округа. – Перым, 1992. ISBN 5-7625-0162-0.
• Коми-пермяккез. – Кудымкар, 2008. ISBN 978-963-9876-09-05.
• Коми-Пермяцкий автономный округ. Страницы истории. – Кудымкар, 1988. ISBN 5-7625-0178-7.
• Коми-Пермяцкий автономный округ на рубеже веков. – Кудымкар, 2000. ISBN 5-87901-051-1.
• Коми-Пермяцкий национальный округ. – Москва-Ленинград, 1948.