Сюзяыб (Кӧрткерӧс район)

Сюзяыб (рочӧн Сюзяыб) – Коми Республикаын Кӧрткерӧс районысь Висер сикт овмӧдчӧмин улӧ пырысь грезд.

Сюзяыб Сюзяыб
Му:	Рочму
Статус:	грезд
республика:	Коми республика
район:	Кӧрткерӧс район
Инлыдпасъяс:	0°00′ в. п. 0°00′ а. к.0° в. п. 0° а. к. 0, 0
Официал кыв	коми, роч
Олысьяс	190 морт (2007)
Час кытш:	UTC+3+3
Телефон код:	+7 8 2136
Пошта индӧс:	168057
Автомобиль код:	11, 111

Файл:Паметник (Сюзяыб).JPG

Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧмаяслы паметник (Сюзяыб грезд) (2012 во)

Ним артмӧм

Сюзяыб кывйыс артмӧма 2 кывйысь — вӧрса лэбач Сюзь да Ыб. Ыб вылас вӧлӧма вӧр, а вӧрас войяснас, вӧлӧм, волӧны Сюзьяс, варовитӧны, буксӧны, сы вӧсна и, шуӧмаӧсь Сюзяыбӧн. ХХ нэм заводитчигӧн ёна стрӧитчӧмаӧсь да Сюзяыб кык грезд вӧлӧма: Вылыс Сюзяыб да Улыс Сюзяыб.

География

Грезд пукалӧ Висер юлӧн веськыд берегын. Сюзяыбсянь Висер шӧрсиктӧдз 4 км, Кӧрткерӧс юрсиктӧдз — 85 км, Сыктывкар юркарӧдз — км. Ыб горулас Висер ю вылӧ петӧ Сюзьёль

История

1646 воӧдз казьтывсьӧ кык Сужаыб. 1646 вося переписнӧй книгаас ӧти Сужаыбыс абу нин, олысьыс Григорий Антонов мунӧма Нэмдінӧ. Мӧд Сужаыбын 3 овмӧс. 1678 воын век на 3 овмӧс. 1719 воын 3 овмӧс на жӧ, овъясыс Микушев да Игушев.

1873 воын олысьыс 190 морт 28 овмӧсын.

1890 вояс помас стрӧитӧмаӧсь пу часовня кӧлӧкӧльничаӧн, вӧлӧма 7 кӧлӧкӧл — ӧти на пиысь ыджыдджык, 2 юра да 2 креста. Стрӧитӧмаӧсь Шойнатыысь Латкинлӧн пиян, мастер пыдди вӧлӧма Кононов. Вичкоыс вӧлӧма Петыр апостол нима. Престольнӧй праздникъясыс: юль 12 лунӧ — Петыр лун да май 6 лунӧ — Ёгорӧй лун, Луньын.

Унаысь паськавлӧма пӧрӧсъяс, торйӧн ёна висьӧмаӧсь трахомаӧн да пистиӧн. ХХ-ӧд нэм заводитчигӧн да водзджыксӧ волывлӧмаӧсь пистиасьны карсянь. Сюзяыбысь Закар Иван Гришаӧс велӧдӧмаӧсь пистиасьны да ачыс йӧзсӧ пистиавлӧма. Ӧльӧксан нима писӧ сэсся шулісны Писти Ӧльӧксанӧн. Армияас служитлӧма артиллерияса унтер офицерӧн — феерверкерӧн, ветлывлӧма Соловецкӧй манастырӧдз. Гортсяньыс тӧргуйтлӧма разнӧй тӧварӧн. Кулачитлӧмаӧсь, керкасьыс вӧтлӧмаӧсь кӧлуйтӧгыс, асьсӧ трудӧвӧй лагерӧ нуӧмаӧсь да сэтчӧ и кулӧма.

Педӧсей Вась, Улыс Сюзяыбас, аслас керкаын тӧргуйтлӧма Изьваысь вайӧм кӧлуйӧн, шапкаясӧн, коюръясӧн, тӧбӧкъясӧн, паркаясӧн, маличаясӧн. Тӧргуйтлӧма и Висерын госторгын.

Улыс Сюзяыбын вӧлӧма мӧд тӧргуйтысь Ӧгапин Епим Семӧ, челядь абу вӧлӧма да Лекан Семӧӧс пыртлӧма. Епим Семӧ вайлӧма первой самӧвар да тӧчила.

Сюзяыбын Кос Чунь пиянлӧн — Васькалӧн да Степанлӧн вӧлӧма мельнича да кузнеча. Кыкнанныс зільӧсь да мастерӧсь вӧлӧмаӧсь. Степан вокыслӧн челядь абу вӧлӧма да босьтлӧма Зулӧбысь Ёгор Иван Ӧндрей Иванӧс.

Сюзяыб мӧдлапӧлас овмӧдчылӧма Саватей Матвеевич «тшап Саваӧн» шулӧмаӧсь, армияас 25 во служитлӧма, коми мортӧн вӧлӧма. Гӧтрасьлӧма да ӧти челядь вӧлӧма. Мӧс-вӧв видзлӧма, керка-карта, видз-му вӧлӧма. Сьӧрсьыс вайлӧма таллянка-гудӧк да куритчан-табак. Савва рӧдыс сысянь и вӧлӧма.

Иринарк Петыр служитлӧма Тихоокеанскӧй флотын. Типӧсиктысь Митрӧй Мишкӧд, участвуйтӧмаӧсь 1904—1905 воясӧ Япониякӧд войнаын да сюрлӧмаӧсь пленӧ, 5 во видзӧмаӧсь. Вожа тош Яков 12 во служитлӧма Драгуновскӧй полкын, Ӧньӧ Иван Микита армияас служитлӧма кавалерияын, Прокӧ Закар Миш первой мирӧвӧй война вылысь волӧма 2 Георгиевскӧй крестӧн (эзысьӧсь).

1918-ӧд воын олысьыс вӧлӧма: Улыс Сюзяыбын — 168 морт, Вылыс Сюзяыбын — 196 морт, Луньын — 91 морт.

Первой мирӧвӧй война вылысь локтӧмаӧсь коммунистъясӧн Иван Поликарпович да Михаил Федосиевич Мишаринъяс, Акентин Алексеевич да Андрей Павлович Микушевъяс, Никита Иванович Габов. Тайӧ войтырыс Сюзяыбас котыртӧмаӧсь 1918-ӧд воас партъячейка, вӧлӧстнӧй сӧвет, председательнас вӧлӧма Никита Иванович Габов, Владимир Яковлевич Дедов — военкомӧн, Демид Ӧльӧш — делопроизводитель, сӧветыс вӧлӧма регыд. 1922-ӧд восянь вӧлӧма потребкооперациялӧн правленньӧ, уджалӧма 1930-ӧд воӧдз. 1924-ӧд воӧ котыртлӧмны кредитнӧй обществолысь тӧварышество.

1923-24 воясын вӧлӧма земельнӧй общество. Микушев Акентинӧс ыстылӧмаӧсь областнӧй съезд вылӧ делегатӧн Сыктывкарӧ.

1919 воын восьтӧмаӧсь школа, велӧдӧмаӧсь первой Педӧсей Васьын, сэсся Акентинын. Война бӧрас стрӧитлісны пуысь выль зданньӧ школьникъяслы, велӧдлісны 5-ӧд классӧдз. Выль школа стрӧиттӧдз велӧдчисны Ӧньӧ Иван Гришаын. 1927-28 воясӧ школаас вӧлӧма слесарнӧй мастерскӧй. Войнаӧдз уджалісны школаын велӧдысьясӧн: Педӧсей Миш Ӧльӧксан, чой Марияыс, Владимир Яковлевич Дедов (Микушев), Петр Трофимович, Ионик Рудольфович Спартак (Микушев). Василий Тихонович Шуйскӧй (Габов) уджаліс Висер больничаын фельдшерӧн.

1929-ӧд воӧ котыртӧмаӧсь колхоз «Ленин-Гранат», пырӧмаӧсь первой 8 кӧзяйство: Полик Иван, Ӧньӧ Иван Микита, Гришаыс, Лука, Ладимерыс, Тоней Вась, Чурка Вась, Кӧрме. Первой преднас вӧлӧма Чурка Вась — Василий Васильевич Микушев, сы бӧрын регыдик Корнил Иринаркович. Васюк Виталей первой тшӧтӧводалӧма, сэсся предалӧма, а тшӧтӧводнас сы бӧрын уджалӧма Ӧньӧ Иван Гриша Иван. Правленньӧыс вӧлӧма Ӧньӧ Иван Тоней Леканын. Первой пырысьясыс и кӧдзлӧмаӧсь 1930-ӧд вося тулыснас, а гожӧмнас пӧшти ставыс пырӧмаӧсь колхозас.

Васюк Виталей бӧрын 1933-34 воясӧ преднас уджаліс Филипп Ефимович Комскӧй, вывті зіль да тэрыб вӧраса морт. Война вывсьыс ранитчӧм сойӧн воліс, зэв дыр уджаліс лесничествоын, овсӧ вежлӧма.

Мӧд мирӧвӧй война вылас мунӧмаӧсь 62 морт, локтӧмаӧсь 28-ӧн. Лева Иван Ӧльӧш Ёгор войнаӧдзыс велӧдчылӧма пединститутын да уджыштӧма Сыктыв вожын школаса директорӧн. Война вылас вӧлӧма ылі авиацияса лётчикӧн, пӧгибнитӧма Берлин бомбитігӧн. Михаил Александрович Чайковскӧй, кор вӧр дорын заводитчис Стахановскӧй движенньӧ, 1936-37-ӧд воясса арся-тӧвся сезонӧ, подсобникъяскӧд пӧрӧдіс матӧ 5 тысяча кубометр вӧр, босьтӧм обязательствоысь унджык, сэсся вӧлі республикаын опытсӧ паськӧдысьӧн. Кадрӧвӧй армияас служитлӧма танкистӧн, Отечественнӧй война вылас танкистӧн жӧ вӧлӧма, локліс ранитчӧмӧн, уджаліс леспромхозын, колхозса председательӧн, лесопунктъясса начальникӧн.

Тысячникъясӧн жӧ вӧлӧмаӧсь: Тоней Вась, Степан Иван, Степан Вась, Педӧсей Елесь. Григорий Петрович Микушев малограмотнӧй морт, армияас велӧдчӧма военнӧй училищеын (отсалӧма Александр Михайлович Мишарин), помалӧм бӧрас вӧлӧма военнӧй училищеас преподавательӧн — 1902 воын чужлӧма, война вылас Одесса мездігӧн пӧгибнитӧма полковник званньӧӧн.

Василий Деомидович Габов царскӧй армияас служитігӧн велӧдчӧма ветеринарнӧй училищеын да войнаӧдзыс могмӧдӧма Висер вожсаӧс да Эжва бокса сиктъясысь Кулӧмдінӧдз олысьяслысь пемӧсъясӧс. Кор колхозъяс котыртчисны, бурдӧдіс Висер вожса колхозъяслысь да ӧтка овмӧсъяслысь пемӧсъясӧс, ветліс сиктъясӧд и лесоучастокъясӧд. Челядьыс — Коля ранитчӧмӧн локтӧм бӧрын велӧдчис да уджаліс прокурорӧн. Агния — РСФСР-са «Заслуженнӧй учительнича». Василий Деомидовичӧс наградитлісны «Ленин орденӧн», пенсия вылас петіс 67 арӧсӧн.

Педӧсей Мишлӧн челядь: Ӧльӧксаныс велӧдлӧма Висер вожса школаясын, вӧлӧма Висерын ШКМ-са директорӧн, сэсся босьтӧмаӧсь карӧ образованньӧ кузя удж вылӧ, война каднас вӧлі республикаын культураса первой министрӧн, кулі 92 арӧсӧн. Вокъясыс — Коля вӧлӧма военврачӧн, Мишыс — подполковникӧн, 2 чой — Ӧдя да Мария учительясӧн.

Ӧньӧ Иван Гришалӧн Ӧльӧксан «Гриш Саш» войнаӧдз уджалӧма республикаса радиокомитетын, йӧзӧдлісны кывбуръяс, пӧгибнитӧма война вылын, Иваныс — войнаӧдзыс Вологодскӧй обласьтын уджалӧма районнӧй газетса редакторӧн. Война вылас вӧлӧма ылі авиацияын штабса начальникӧс вежысьӧн. А Гриш Миш вокъяс пиас медічӧт, войнаса инвалид, Сюзяыбас ставыс сы дорӧ локтӧны, важсӧ и ӧніясӧ сяммӧ висьтавны, вӧчтӧмтор абу, школаын велӧдысь гӧтырыскӧд быдтісны 4 пиӧс.

Ионик Рудольфович Спартак войнаӧдз велӧдчӧма сельхозтехникумын, уджыштӧма да бара велӧдчӧма пединститутын, помалӧм бӧрас уджалӧма Одыбын школаса директорӧн, а война вылас пӧгибнитӧма старшӧй лейтенантӧн, вӧлӧма ротаса командирӧн. Чойыс — Евдокия Рудольфовна 10 во уджалӧма народнӧй суддяӧн.

Порӧ Устиньлӧн первой мужикыс пӧгибнитлӧма, мӧдыскӧд быдтӧмаӧсь 4 челядьӧс, ставныс помалӧмаӧсь 10 класс, куимӧн водзӧ велӧдчӧмаӧсь: 2-ӧн учительяс, Вера нима ныв коми драмтеатрса артистка.

Война бӧрас котыртісны да уджалӧны метеостанция, водонаблюдательнӧй пост, уджалӧ фельдшерскӧй пункт, телеретранслятор, эм кирпичысь стрӧитӧм клуб, асланыс кладбище Марка ягын, гуасьнысӧ заводитлӧмаӧсь 1930-ӧд восянь.

«Ленин-Гранат» нимсӧ колхозлысь сэсся вежлісны да шусьыліс «Ленинскӧй Знамяӧн». 1961-ӧд воын Сюзяыбса да Висерса «Выль ордым» колхозъяс ӧтлаасисны да колхозыс шусьыліс «Дружбаӧн». Сюзяыбса «Ленинскӧй Знамя» вӧлі районируйтӧм семеноводческӧй кӧзяйствоӧн.

Йӧз

Тӧдчана йöз

• Габова Вера Петровна — нималана коми артистка, Россияса нимӧдана артистка (2011 во)

Ӧшмӧсъяс

• Атлас Республики Коми. – Москва, 2000.
• Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. – Сыктывкар, 2000.
• История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. – Сыктывкар, 2004.
• Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. – Сыктывкар, 1992.
• Республика Коми: Энциклопедия. – Сыктывкар, 1997-2000. – Т. 1-3.
• И. М. Панюков. Висер вож да сэтчӧс олысьяс йылысь пасйӧдъяс. Кӧрткерӧс, 1999.

Ыстӧдъяс

Висер сиктувса оланінъяс
Ӧнія оланінъяс: Висер • Лунь • Пасвомын • Сюзяыб • Типӧсикт • Коркӧя оланінъяс: Вид •