Бордъя шыр

Бордъя шыр (латин Microchiroptera; рочӧн летучая мышь) – лэбалысь да йöлöн вердысь пемöс.

Ыджда да рöм

Тайö пемöсыс пырö шöрпöлöс ыджда лэбалысь шыръяс лыдö. Вывтырыслöн кузьтаыс овлывлö 6 сантиметрöдз, сьöктаыс – 14 граммöдз. Лэбалан нярыс векни. Пельыс паськыд, гöгрöс йыла. Гöныс сук да небыд. Мышку вылыс пемыд, дзирдалан вевъя. Кынöм улыс кольквижлань мунö.

Паськалöм

Вöр-ва туялысьяслöн висьталöм серти, Коми муын казявлöмаöсь кык-ö-куим сикасöс. Но медся бура тöдмалöма «северный кожанок» нима шырöс, кодöс коми йöз шуöны бордъя шырöн, нярбордйöн, няр бордъя шырöн да няркушöн. Комиысь öтдор тайö шыръясыс олöны Беларусьын, Украиналöн войвылын, Балтика бердса муясын.

Оласног да сёян

Тайö нёньöдысь пемöсыслöн олöм-вылöмыс йитчöма бордъя гут-гагъяслöн да лэбачьяслöн моз сынöдын лэбалöмкöд. Став вывтыр тэчасыс сылöн сетö позянлун дыр кад чöж кутчысьны енэжын: и водз да бöр кокъяскостса няр дыжыс, и кокни лыяса корпаыс, и морöсас кöяыс. Лэбалысь шыръяслöн Му вывса став сикасыс артавсьö 800 гöгöр. Кызвыныс на пиысь пöткöдчöны гут-гагйöн. Но эмöсь и сэтшöмъяс, кодъяс юöны сöмын ловъя ловъяслысь вирсö.

Лун кежлö нярбордъяс дзебсьöны пу горсъясö, кырта потасъясö, керка вевт увъясö. Эньловъясыс чукöртчывлöны гырысь котыръясö, налöн лыдыс кайлывлö комынöдз. А айясыс коллялöны югыд кадсö öткöн-öткöн. Кынöмпöтсö перйыны нярбордъяс петöны шондi лэччöм бöрын. Лэбалöны найö вöр дорöсъясын, шоч пуяса вöръясын, керка гöгöръясын. Куталöны быдмöгъяслысь коръяссö вильöдысь гагъясöс. Татшöм ногöн асьныс пöткöдчöны и вöр-валы пöльза вайöны. Корсюрö нярбордъяс кыпöдчылöны 20-30 метр вылнаöдз. Лэбалiгас тэрыба шенасьöны коккостса бордъяснас, друг чепöсйывлöны водзланьö либö шыбитчывлöны боквыв. Торйöн ёна лэбалöны нярбордъяс ода-кора тӧлысь помын – кор сынöдын петкöдчöны малейяс (рочӧн майский жук) да жунькъялöны пуысь пуö.

Комиын олысь нярбордъяс оз повны кöдзыд поводдяысь, та вöсна тӧв кежлö оз ланьтöдчыны сёр арöдз. Кузь тöвся кадсö нярбордъяс садьмывтöг вуджöны асланыс дзебсянiнъясын гожъян местаяссяньыс оз ёна ылын.

Поздйысьöм

Гозйöдчöны шыръясыс арнас, но пытшпиасьöны сöмын тулыснас. Лӧддза-номъя тӧлысь помын чужтöны кык пиöс, кодъяс водзпöрсö синтöмöсь да гöнтöмöсь. Чужöм бöрас йылöмыс каттьысьöны мамыслöн морöсö да тшапкысьöны нёняс. Тадзи вомсö восьтлытöг найö кутчысьöны лун нёль-ö-витöдз. Сэки мамыс öшалысь пияннас и лэбзьывлö аслыс сёянсö корсьны. Куим вежон мысти том пияныс асьныс нин заводитöны лэбавны.

Рöдвуж кыв вылын

Перымса комияс лэбалысь шырöс нимтöны кушбордйöн, а удмуртъяс – лобасъ шырöн.

Öшмöс

• Ракин А.Н. Лэбалысь шыр // Би кинь, 2011. – 4 №.