Ватар

Ватар (латин Melanitta fusca; рочӧн турпан) тайӧ утка рӧдысь ваын уялысь лэбач. Тайӧ утка сикасыслы нимсӧ лӧсьӧдігӧн коми йӧз ӧткодялӧмаӧсь сьӧд таркӧд. Нимыслӧн воддза юкӧныс индӧ, мый тайӧ абу вӧрса пӧтка, мед кӧть и тар кодь, а ваын уялысь лэбач.

Ыджда да рӧм

Гӧн рӧмыс ай уткаыслӧн кызвынлатіыс, збыльысь, дзик сьӧд, сӧмын бордъяс рӧмпӧштаныс да син горулас чутпасыс еджыд. Нырыс гӧрдовкольквиж, вужладорыс йӧнгыля. Синмыс еджыд, кокыс гӧрд. Вывтыр ыджданас тар кодь кымын жӧ: кузьтаыс метр джын сайӧ, а сьӧктаыс муртса абу кык килограмм. Эньыс торъялӧ айсьыс. Рӧмыс абу сьӧд, а пемыдруд, кынӧм улыс югыдджык мукӧдладорсьыс, син дорас еджыд чутпасыс абу ӧти, а кык — водзладорас и бӧрладорас. Чуксасьӧны ватаръяс чирзана «кра-кра» шыясӧн.

Паськалӧм

Олӧны ватаръяс Европалӧн да Азиялӧн войвыв юкӧнъясас. Парма весьтын петкӧдчывлӧны сӧмын гожйыны локтіганыс да бӧр муніганыс.

Поздйысьӧм, оласног да сёян

Тулыснас Коми муӧ воӧны сьӧд уткаяскӧд ӧти кадӧ, либӧ лун-мӧдӧн сёрӧнджык — ода-кора тӧлысьлӧн мӧд джынйын. Гожӧмсӧ коллялӧны вӧра тундраын да тундраын, ляпкыдик тыяса местаясын. Позсӧ лӧсьӧдӧны му вылӧ, ва бердын быдмысь кустъяс пӧвстын. Пӧжны пуктӧны гырысиник еджыд дас колькйӧдз. Пӧжсигас позъяс пукалӧ энь уткаыс тӧлысь чӧж. Сильӧпиянсӧ борд йыланыс кыпӧдчытӧдз сӧмын мамныс жӧ дӧзьӧритӧ.

Ватаръяс пӧткӧдчӧны ӧтмоза и быдмӧг сёянӧн, и яя сёянӧн. Но век жӧ зільджыка да окотапырысьджык куталӧны васа небыд лёльӧ-гагъясӧс. Чужанінсӧ эновтӧны кӧч тӧлысь помын либӧ йирым пуксьӧм бӧрын. А бӧръя кадас, войвывса поводдяыд шоныдлань ёна вежсис да, гашкӧ, и сёрӧнджык туйӧ петӧны. Тӧвъянінъясыс ватаръяслӧн Вой саридз бердын, а сідзжӧ Атлантика саридздорса Европалӧн рытыввыв пӧлӧнъясын.

Яйыс ватарлӧн сёйны туяна, сы вӧсна кыйсьысьяс вылӧ донъялӧны да оз ӧтдортны сійӧс.

Рӧдвуж кывйын

Удмуртъяслы тӧдса тайӧ войвывса лэбачыс, найӧ шуӧны сійӧс «вутурӧн». Тэчасыс миян кодь жӧ кык юкӧна: вуыс — ва, турыс — тар. Кыкнан кывъяс нимъясыслӧн подулыс ӧти: уткасӧ таркӧд — яг выв пӧткакӧд — орччӧдӧм.

Ӧшмӧсъяс

Ракин А.Н. Ватар // Би кинь, 2013. — 12 №.

Тайӧ гижӧдыс помавтӧм на. Тэ верман ачыд сійӧс веськӧдны да содтыны. Тайӧ пасйӧдсӧ колӧ гижны стӧчджыка.