Днестрдор
Днестрдор (Днестрдор Молдав Республика) (рочӧн Приднестровская Молдавская Республика, молдав Република Молдовеняскэ Нистрянэ, украина Придністровська Молдавська Республіка) — тайӧ пыдди пуктытӧм республика Европаын.
| |||||
| |||||
| Кып ним: «Мы славим тебя, Приднестровье» | |||||
| Кыв | роч, молдав, украина | ||||
| Юркар | Тирасполь | ||||
| Медыджыд каръяс | Тирасполь, Бендеры, Рыбница | ||||
| Веськӧдлан ног | Республика | ||||
| Президент | Смирнов Игорь | ||||
| Каналан эскӧм | {{{Каналан эскӧм}}} | ||||
| Мувывтор | {{{Мувывтор}}} км² | ||||
| Йӧзлӧн лыд | 533 500 гӧгӧр | ||||
| Квадрат километрын | 133 | ||||
| СПВ • Став • морт вылад |
{{{Место по СПВ}}}-ӧд места 799 млн $ 1500 $ | ||||
| Сьӧм | Днестрдорса шайт | ||||
| Телефон код | +373 5xx | ||||
| Час кытш | UTC+2 | ||||
.svg)
Ним
вежны1990 вося йирым тӧлысь 2 лунӧ Тираспольын мунысь Приднестровьеса быд тшупӧда йӧз депутатъяслӧн мӧд чрезвычайнӧй съезд вынсьӧдіс 1990 вося юкӧнӧн Тирасполь карын юркарӧн Приднестровскӧй Молдавскӧй Сӧветскӧй Социалистическӧй Республика (ПМССР) артмӧдӧм йылысь декларация. СССР-ын.
1991 вося лӧддза-номъя тӧлысь 5 лунӧ Приднестровскӧй Молдавия ССР-са Медвылыс Сӧветлӧн «Республика ним вежӧм йылысь» постановлениеӧн вынсьӧдӧма «Приднестровскӧй Молдавскӧй Республика» (ПМР) ним.[1]
История
вежныВажöн Приднестровье му вылын олöмаöсь уна сикас племенаяс, на лыдын гетаяс, скифъяс да сарматъяс. Важ кадӧ регионыс лоис вузасян коридорӧн, коді йитӧ войвыв Сьӧд саридз регионсӧ Шӧр Европакӧд. Шӧр нэмъясӧ тайӧ мутасыс пырис уна сикас государственнӧй субъектъясӧ, на лыдын Киевскӧй Русь, Галисия-Волын княжество да Зарни Орда, мый отсаліс артмыны этнос мозаикалы, кӧні ӧтувъялісны славян, тюрк да мукӧд войтыр. XIV-ӧд нэмсянь XVIII-ӧд нэмӧдз кадколастӧ Приднестровье мутас лоис Литваса Ыджыд герцогство, Крымса ханство да Османскӧй империя костын тышкасьӧмлӧн аренаӧн, мый отсаліс артмыны молдаван этнос чукӧрлы.
XVIII нэм помын роч-турецкӧй войнаяс помын Приднестровье территория пырис Роч империя улӧ. 1792 воын котыртöма Тирасполь кар, кодi лоöма обласьтлöн административнöй шöринöн.
XIX нэмын Херсон губерния пытшкын Приднестровье ёна сӧвмис, кыскис империялӧн уна сикас юкӧнысь овмӧдчысьясӧс, на лыдын рочьясӧс, украинечьясӧс, молдаванъясӧс, еврейясӧс да немечьясӧс, тадзи лоис уна войтыркостса регионӧн.
Сӧвет кад
1924 воын Украина ССР пытшкын Приднестровье му вылын артмис Молдавияса Автономнӧй Сӧветскӧй Социалистическӧй Республика (МАССР). Тайӧ артмис Сӧветскӧй Союзлӧн кӧсйӧмысь лӧсьӧдны ассьыс влияниесӧ паськӧдӧм вылӧ трамплин суседскӧй Румынияӧ, кӧні тшӧтш оліс ыджыд молдаван йӧз. МАССР олӧм кадӧ обласьт индустриализируйтчис, сӧвмис инфраструктура да велӧдчан система, но такӧд ӧттшӧтш содіс роч культуралӧн да кывлӧн влияниеыс.
1940 воын Бессарабия СССР-ӧ пырӧм бӧрын МАССР лои вуджӧдӧма Молдавия ССР-ӧ (МССР), кытчӧ пырис Приднестровье. МССР олӧм дырйи ёнмис молдавияса йӧзлӧн национальнӧй асшӧрлуныс, а Приднестровьеын ёна содіс повзьӧм ассьыныс культурно-лингвистическӧй аслыспӧлӧслунсӧ бырӧдӧмысь да ёнджыка сӧветскӧй да роч донъяс дорӧ шыӧдчӧм.
СССР бырӧм
1980-ӧд вояс помын да 1990-ӧд вояс заводитчигӧн СССР бырӧмкӧд Молдавияын ёна ёнмисны националистическӧй мӧвпъяс да Румыниякӧд ӧтувъялун вылӧ корӧмъяс, мый вайӧдіс протестъяс Приднестровьеын, кӧні ёнджыкасӧ олісны роч кывъя йӧз. 1990 воын Приднестровье юӧртіс ассьыс асшӧрлунсӧ Молдоваысь, кодӧс, дерт, эз признайтны войтыркостса ӧтйӧза котыр. 1992 воын Молдова да Приднестровье костын пансис вооружённӧй конфликт, коді помасис Россияӧн брокеруйтӧм перемириеӧн. Конфликт помкаяс серти Приднестровье видзис ассьыс де-факто асшӧрлунсӧ.
1992 восянь Приднестровье лоӧ нимтӧм республикаӧн, аслас веськӧдлан системаӧн, армияӧн да сьӧмӧн. Водзӧ мунӧны сёрнитчӧмъяс Молдавия да Приднестровье костын, наӧн пырӧдчӧны ОБСЕ, Россия да Украина, кутшӧмъясӧс видлалӧны мирнӧя разьны вензьӧмсӧ да урчитны регионлысь статуссӧ, но ыджыд водзӧ мунӧм абу. Приднестровье кольӧ Россиясянь, коді сетӧ сылы экономика да политическӧй отсӧг.
