Илля лун
Илля лун (рочӧн Ильин день) — коми йӧзкостса календарын пыдди пуктана гаж. Подуласьӧ православнӧй вичколӧн празьник вылын, пасйӧны моз тӧлысь 2-ӧд лунӧ.
Эскӧмъяс вежны
Илля лун лыддьысьӧ медводдза арся празьникӧн. Шуӧны, мый пажунӧдз гожӧм, а пажун бӧрын — ар. Уджалысь войтыр зільӧ помавны турун пуктӧм, сы вӧсна мый чайтӧны, мый «Илля лун бӧрын куст сайысь турун оз нин косьмы».
Оз тшӧктыны Илля лунӧ уджавны, купайтчыны. Ыркалӧм ва вӧсна шуӧны «Илля чӧвтіс юӧ йи».
Йӧзыслӧн эскӧм серти, Илля лунӧ век зэрӧ, гымалӧ да чардалӧ. Лунсӧ шуӧны «несчастливӧйӧн», ӧд тайӧ лунас гым-чардыс мортӧс да пемӧсӧс вермас вийны. Гымалігӧн шуӧны «Илляяс воӧны» либӧ «Илля-пророк телеганас енэжті ветлӧдлӧ».
Йӧзыс оз тшӧктыны Илля лунӧдз, кор дзоридзалӧ-быдмӧ нянь, шумитны. Челядьлы ыджыдъяс оз лэдзны пӧлясьны, шуӧны: «Абу ӧд Илля лун, мый тювзан — сюыд кынмас». Сю шептасигӧн кадсӧ луздорсаяс шуӧны «гожся светтьӧӧн». Йӧзыс эскӧны, мый шептасигӧн кӧ пыран сю пытшкӧ, «светтьӧыс» мортсӧ вӧтлас сэтысь.
Луздорса комияслӧн дырджык кутчысис важся традиция, мый серти Илля лунсянь позьӧ ворсны чипсанӧн, кодӧс вӧчӧны заргумысь. Нывбабаяс кӧ ворсӧны чипсанӧн, мужичӧйяс — пирулькаӧн. Чипсанӧн вӧлі ворсӧны турун пуктанінысь локтігӧн, частушкаяс сьывлӧны.
Койгорт районса Гриваын Илля лунӧ ен джаджйӧ пуктӧны выль урожайысь зӧр, ид да рудзӧг кӧйдыс, медым урожайыс содіс.
Эскӧны, мый Илля войӧ позьӧ мынтӧдчыны градвывса йӧнысь. Сійӧс ытшкӧны сотчӧм гормӧдчанӧн (кокалюкаӧн). Ытшкигӧн ассьыс юалӧны: «Мый ытшкан?» Сэсся вочакыв сетӧны: «Йӧн ытшка!» Та бӧрын муас кокалюкасӧ сатшкӧны да шуӧны: «Кокалюкаыс кӧ коръялас, и йӧнлы лоны!»
Луздор районса Ношульын Илля лунӧ часовня дорас начкӧны ӧшкӧс либӧ межӧс. Пемӧссӧ кӧсйысьӧ быдтыны на Енлы вайны олысьяс пиысь ӧти морт, коді татшӧм ногӧн Ен водзас мыжсӧ вештӧ. Вичкоын служба помасьӧм бӧрын ставӧн лэччӧны Луз ю бокӧ, кӧні ӧш яйсӧ разӧдӧны йӧзыслы, кодъяс пернапас чӧвтӧм бӧрын сёйӧны пызан сайын. Йӧзы шуӧны: «Мунам Илля яй кватайтны». Вичкоын служба помасьӧм бӧрын ывла вылын куимысь пишальысь енэжӧ лыйӧны. Муыс либӧ пызан вылыс кӧ пороксьыс сьӧдӧдӧ, виччысьӧны зэра поводдя.
Сура празьник вежны
Илля лун — сура празьник Кӧрткерӧс районса Висер сиктын да Изьва районса Діюр грездын.
Висер сиктын Илля лунӧ мӧс начкӧны, яйсӧ пуӧны да йӧзлы сеталӧны. Йӧзыслӧн висьталӧм серти, водзынсӧ тайӧ лунас волывлӧма лӧз кӧр, кодӧс начкылӧмаӧсь. Коркӧ кӧрыд сёрмӧма да сы пыдди пондӧмаӧсь мӧс начкыны. Кӧрыд скӧрмӧма да сэсся некор нин абу волӧма. Крам празьник кежлӧ ыджыд тшанын кода сур пуӧны.
Заветнӧй празьник вежны
Удора районса Путшкымдінын Илля лун — заветнӧй празьник. Шерӧн став быдмӧм няньсӧ жугӧдӧм бӧрын олысьяс босьтчӧмаӧсь вӧдитны Илля лунсӧ празьник пыдди.
Примета вежны
- Илля лунӧ кӧ мича, ар быд мича лоӧ; зэрӧ кӧ — зэра ар лоӧ.