Купальнича лун
Купальнича лун — йӧзкостса календарын лун, кӧні йитчӧмаӧсь вичкоса да йӧзкостса эскӧмъяс. Иванлунся рытсӧ уналаын шуӧны Купальнича лунӧн, Иван Купалаӧн.
Эскӧмъяс
вежныКупальнича лунӧ медводдзаысь вӧрысь вайӧны да пывсьӧны кыдз пу корӧсьӧн, кытчӧ содтӧны купальнича чвет либӧ кольквиж рӧма дзоридзьяс (чал, лютик, лютик-летки), пелысь увъяс. Йӧзыс ӧлӧдӧны, мый Иван лунӧдз кӧ выль корӧсьӧн пывсян – лудӧм висьӧм лоӧ. Пывсигӧн шуалӧны:
«Ло кыдз пу кодь ёнӧн,
Купальнича кодь мичаӧн,
Пелысь кодь сӧстӧмӧн!»
Либӧ:
«Мед корӧсь кодь жӧ мича лоан,
Ён да зумыд,
Дзоньвидза да шуда.
Порсьлы — лудӧм,
Каньлы — висьӧм,
Ошлы — гыжъясьны,
А меным быдмыны-сӧвмыны».
Купальнича лунӧ челядьӧс пывсянын корӧсялігӧн (вермӧны корӧсьӧ пуктыны бадь, пипу, ловпу, жовпу увъяс) лыддьӧны татшӧм кывъяс:
Быгзян турун моз быгзьыны,
Купальнича моз чветитны,
Кыдз пу кор моз гӧгрӧсмыны,
Бадь кор моз нюжавны тэныд.
Иван лун асылӧ йӧзыс гусьӧн ветлӧны кӧмтӧгыс лысваа турунті, ӧктӧны лысвасӧ корӧсьӧ, туплясьӧны лысваын, медым дзоньвидзаӧн лоны.
Иван-Купала лунӧ кӧзяйкаяс вӧрӧдӧны лук, медым сійӧ бурджыка быдмас.
Тунасьӧм
вежныБыд морт пывсьӧ аслас корӧсьӧн, а сэсся чӧвтӧ юӧ: корӧсьыс кӧ ылӧ кывтӧ, сідзкӧ олӧмыс кузь на лоӧ; вӧйӧ кӧ — кувсьӧм, шог либӧ лёктор водзын. Томиник нывъяс корӧсь шыбитӧмӧн кӧсйӧны тӧдмавны верӧс сайӧ петӧм йылысь: ю кузя водзӧ кывтӧм индӧ чунькытшасьӧм вылӧ.
Лунвывса комияс пывсьӧм бӧрын корӧсьсӧ асылӧдзыс кольӧны майӧг йылӧ: войнас кӧ корӧсьыс вижӧдас, мортыс кулас; оз кӧ кельдӧд — ставыс лоӧ бур. Мукӧдыс чайтӧны, мый майӧг вылӧ ӧшӧдӧм корӧсь нуас мортыслысь став висьӧмсӧ.
Корӧсьсӧ шыбитлӧны и пывсян вевт вылӧ: сувтӧны мышкӧн пывсяныслы да веськыд киӧн шуйга пельпом вӧмын чӧвтӧны. Кодарланьыс петкӧдлӧ діныс, сэтысянь и воас верӧспуыд. Мукӧдыс шуӧны, діныс кӧ вичколань либӧ шойналань, сідзкӧ кулан.
Иван войӧ нывъяс гадайчӧны: ветлӧны войнас виж турунла. Сійӧс кусыньтӧны пидзӧс вылас, пиньнас курччӧны да вомас вайӧны гортас. Турунсӧ пуктӧны юрлӧс улас, водӧны пӧрччысьтӧг, некодкӧд оз сёрнитны. Чайтӧны, мый войнас вӧтын волас верӧспуыс.
Ивана Купала лунӧ кӧ зэрыс абу, оз зэр Петыр лунӧдз.