Тугъя турунчӧж

Тугъя турунчӧж (латин Aythya fuligula; рочӧн Хохлатая чернеть) — утка котырысь ваын уялысь лэбач.

Тугъя турунчӧж (ай да энь)

Aythya fuligula

Ыджда да рӧм

Тайӧ уткаыс топыд яя, но тӧдчымӧн ичӧтджык ыджыд турунчӧжысь. Кызвыныслӧн сьӧктаыс овлывлӧ кило джынйысь сӧмын неуна унджык, тушаыслӧн кузьтаыс — 43 сантиметрӧдз. Мукӧд турунчӧж сикассьыс торъялӧ сійӧн, мый балябӧжас гӧныс чурвидзӧ да быттьӧ тугъя сэті. Тайӧ аслыспӧлӧслунсӧ, буракӧ, и босьтӧмаӧсь тӧд выланыс коми йӧз тугъя турунчӧж нимсӧ лӧсьӧдігӧн.

Ай уткаыслӧн юрыс, сьыліыс да морӧсыс сьӧд рӧма, кытсюрӧ гӧрдовлӧз сораса. Мышкуыс сьӧдовруд, посньыдик еджыд чутъяса. Нырыс рудовлӧз, кокыс кельыдруд, синмыс кольквиж. Энь уткаыслӧн вывтырас пемыд гӧрдовруд рӧмсерыс унджык айыслӧн серти, еджыд кынӧм улыс гӧрдовруд тывгӧнъяса.

Лэбалӧны тайӧ турунчӧжъясыс тэрыба, гора борд шыӧн. Гречкӧмыс карган нога.

Паськалӧм

Тугъя турунчӧж некор оз паныдасьлывлыны ылі войвылын. Тугъя турунчӧжыд абу тундраса, а пармаын олысь ва выв лэбач. Кызвыныс на пиысь поздысьӧны да быдтысьӧны Печора ю ковтысын йывсяньыс да кывтыдӧдзыс, а сідзжӧ Кулӧмдін да Удора районъясын, тшӧтш и кӧнсюрӧ Коми мулӧн лунвыв юкӧнъясас.

Поздйысьӧм

Тугья турунчӧжъяс пондӧны локтавны Комиӧ ода-кора тӧлысь пуксьӧм бӧрын. Гожйыны бӧрйӧны эрда местаяс. Овмӧдчӧны вӧртӧм, паськыд адзьяса ыджыд тыяс бердӧ. Позсӧ лӧсьӧдӧны васянь неылӧ туруна местаӧ, корсюрӧ — матігӧгӧрса пу горсйӧ.

Рӧдмӧдчан кадыс тайӧ тылабордаясыслӧн заводитчӧ лӧддза-номъя тӧлысь пуксигӧн. Позтырас овлывлӧ дас кык колькйӧдз, найӧ вель гырысьӧсь да рудовтурунвиж рӧмаӧсь. Уткапияныс борд йылӧ кыпӧдчӧны моз тӧлысь помын.

Сёян

Кынӧмпӧтсӧ корсьны уткаясыс петӧны рӧмдігӧн либӧ войнас. Пӧткӧдчӧны ыджыд турунчӧжъяс моз, яя да быдмӧг сёянӧн. Зіля куталӧны васа лёльӧясӧс да небыд гагъясӧс, оз ӧтдортны и посни черипиянӧс.

Оласног

Арланьыс тугъя турунчӧжъяс ӧтувтчӧны гырысь кельӧбъясӧ да лунвылӧ петан кадӧдзыс олӧны лӧнь тыяс гӧгӧрын. Чужанінсӧ эновтӧны йирым тӧлысьын. Тӧвсӧ колялӧны Войвыв море дорын, Британияса діяс гӧгӧрын, Шӧрмудор саридз пӧлӧнын. Турунчӧжъяслӧн яйыс сёйны шогмана да, лыддьыссьӧны кыйны туяна пӧткаясӧн.

Рӧдвуж кывйын

Удмуртъяс тӧдӧны тайӧ уткасӧ, найӧ шуӧны сійӧс сюро тшӧжӧн. Комиӧдны кӧ нимсӧ, лоӧ «сюра утка».

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Тугъя турунчӧж // Би кинь, 2014. — 4 №.