Чавкан

Чавкан (латин Coloeus monedula; рочӧн галка) — рака котырысь медічӧтик лэбач.

Ыджда да рӧм

Чавкан — катша-рака котырӧ пырысь лэбач, пелькиник тушаа, сьӧктаыс 200 граммысь неуна унджык. Мышкуыс, бӧжыс да кокыс сьӧд. Юрыс синмӧдзыс сьӧд жӧ, синсяньыс руд, а ачыс синмыс еджыд.

Паськалӧм

Медся уна чавканыс коми мулӧн лунвыв юкӧнъясас — Эжва да Сыктыв ковтысъясын. Печӧра вожын олӧ сӧмын Чилимдінын. Удораын шочиника паныдасьлӧ. Кызвыныс тӧвйӧ миянын, но кутшӧмкӧ юкӧн кӧдздӧдӧм бӧрын вешйӧ лунвывланьджык.

Поздйысьӧм

Поздысьӧ йӧз оланінъясын — керка вевт увъясын, пач трубаяс бердын, ӧшинь юрйыв пӧвъяс сайын, а сідзжӧ пу горсъясын. Позтырас вит-ӧ-квайт кольк, рӧмыс налӧн турунвижвевъя. Пӧжсян кадыс кыссьӧ куим вежонӧдз. Кайпияныслӧн борд вылӧ кыпӧдчӧм бӧрын чавканъяс ӧксьӧны гырысь чукӧръясӧ да сьӧд ракаяскӧд ӧтвылысь лэбалӧны ыбсянь ыбӧ, видз вывсянь видз вылӧ.

Сёян

Абу писка, катша да рака кодь жӧ быдтор сёйысь лэбач. Но медся ёна радейтӧ чӧсмасьны гут-гагйӧн да вӧдитан быдмӧгъяслӧн тусьясӧн. Тӧвнас бергалӧ сёян колясъяс шыблаланінъясын. Кӧть и пакӧститчывлӧ — перъялӧ-путкылялӧ град выв пуктасъяслысь петасъяссӧ, бурыс сысянь эм жӧ. Тулыснас да гожӧмнас зіля кокалӧ муяс вылысь быдмӧгъяслы лёк вӧчысь гагъясӧс.

Оласног

Чавкан — вежӧра лэбач. Та йылысь гижис Лев Толстой. Челядьлы сылӧн висьтъясын гижӧма, мый ӧти чавканлӧн зэв ёна косьмӧма горшыс. Аддзӧма сійӧ кутшӧмкӧ керка дорысь ваа кувшин. Ваыс вӧлӧма этша да, горшсӧ веськӧдны абу судзӧма. Но лэбачыд оз шӧйӧвош, мӧвпыштас ваявны изъяс да чӧвтавны кувшин пытшкас. Ноксяс сэтчӧдз, кытчӧдз ваыс оз кыпты пӧттӧдзыс юмӧн.

Нӧшта на унджык позьӧ висьтавны мевйӧдӧм чавканъяс йылысь. Школаын велӧдчигӧн ӧти тӧдса детина ваяс гортас позсьыс усьӧм чавканпиӧс да быдтас. Мӧдыс сэтшӧма велалас сы дінӧ, мый пон моз вӧтлысьӧ вӧлі зонмыс бӧрся, кытчӧ кӧть оз мун сійӧ. Волывліс школа дорӧ, медым виччысьны, кор помасясны урокъяс да видзысь-вердысьыс петас ывлаӧ. А ылыстчывліс кӧ кытчӧкӧ лэбачыс, ёртыс чукӧстас вӧлі нимнас «Чавӧ! Чавӧ!», да пыр и петкӧдчас, шлывкнитас-пуксяс сылы пельпомас. Быдтӧм лэбач ӧти морт ордын вермӧ овны 11 арӧсӧдз.

Рӧдвуж кывйын

Кӧнсюрӧ рӧдвуж кывъясын миян ног жӧ шуӧны лэбачсӧ: перымса комияс — «чавкан», мордва — «чавко» да с.в. Нимъяслы подулас пуктӧмаӧсь лэбачыслӧн вомысь петысь «чав-чав» шыяссӧ. А рочьяс чавканлӧн горзӧмысь кылӧны «гал-гал» шыяс, сы вӧсна и галкаӧн нимтӧны.

Ӧшмӧсъяс

Ракин А.Н. Вӧр-васа олысьяс. — Сыктывкар: Анбур, 2017. — 240 л.б.

Ыстӧдъяс

Тайӧ гижӧдыс помавтӧм на. Тэ верман ачыд сійӧс веськӧдны да содтыны. Тайӧ пасйӧдсӧ колӧ гижны стӧчджыка.