Чичивичи

Чичивичи (латин Carpodacus erythrinus, рочӧн Обыкновенная чечевица, чечевица) — ичӧтик тылаборда.

Carpodacus erythrinus

Ыджда да рӧм

Ичӧтик тылаборда, пышкай ыджда кымын, тушаыс 18 сантиметрӧдз овлывлӧ, сьӧктаыс 23 граммӧдз. Шеныштӧм бордйыс 28 сантиметр пасьта. Ай лэбачыслӧн гӧн рӧмыс синмӧ шыбитчана. Юр вылысыс, голяыс, зобйыс да морӧсыс дзик гӧрд, мышкуыс сьӧдовгӧрд, кынӧм улыс алӧйгӧрд, бӧжыс да бордйыс рудовгӧрд. Энь пӧлыс абу сэтшӧм яръюгыд, вывтырыслӧн кызвынлатіыс сімруд, улысладорыс вижовгӧрд, бордйыс кельыд рӧма кык визя. Гознанныслӧн синмыс, нырыс да кокыс ӧткодь пемыдперкаль.

Тайӧ лэбач сикасыс торъялӧ мукӧд кайсьыс оз сӧмын гӧн рӧмнас, но тшӧтш и дзользьӧмнас. Чуксасигас найӧ быттьӧ юасьӧны: «чичи-вачи-вичи?», «чичи-вачивичи?». Татшӧм шыяса сьылӧмыс, тыдалӧ, и чуйдӧдӧма артмӧдны чичивичи нимсӧ.

Паськалӧм

Шӧр оланіныс чичивичилӧн Азияса муясын, но паныдасьлывлӧ кӧнсюрӧ и Асыввыв Европаын. Комиын паськыда жӧ олӧ. Сӧмын тундраын да пармалӧн дзик нин войвывладорас он казявлывлы.

Оласног да поздйысьӧм

Индияын да Асыв-Лун Китайын тӧвйӧм бӧрын лэбачьясыс локтӧны миянӧ ода-кора помын либӧ лӧддза-номъя тӧлысь пуксигӧн. Овмӧдчыны зільӧны сук баддя да льӧм пуяса васӧд ю ковтысъясӧ. Гозйӧдчӧны сӧмын гожъянінъясас воӧм мысти. Быдтысянінсӧ лӧсьӧдӧны джуджыд петшӧра тшӧкыд пушйӧд пытшкӧ. Кыпыд познысӧ тэчӧны быдмӧг заясысь оз ёна вылӧ мусяньыс пучер бердса вож вылӧ. Пыдӧсас вольсалӧны небыд турун. Та могысь ноксьӧ сӧмын энь лэбачыс, айыс ньӧти оз отсась. Позтырас овлывлӧ посньыдик квайт колькйӧдз. Пӧжсигас позъяс пукалӧ сӧмын эньыс жӧ кык вежонӧдз. А айыс оз эновт пӧвсӧ, вердӧ сійӧс да гажӧдӧ аслас дзользьӧм-сьылӧмнас. Кайпияныслӧн чужӧм бӧрын бать-мамныс ӧтвылысь ваялӧны налы сёянсӧ. Моз тӧлысь пуксигӧн быдтасъясыс 16 лун тырӧм бӧрын пондӧны лэбавны да эновтӧны познысӧ.

Чужанінсӧ эновтӧны лӧня кӧдздӧдтӧдз на моз тӧлысьын да, лунвылӧ мунӧмсӧ налысь он и казявлы.

Сёян

Чичивичияс пӧткӧдчӧны быдмӧг кӧйдысӧн да гаръясӧн, кокавлывлӧны тшӧтш и гагъясӧс.

Рӧдвуж кывйын

Перым войтыръяслӧн ӧтувъя лэбач нимыс абу. Удмуртъяс нимтӧны ас ногыс: валуллясь да горд дзольгыри, кодъяс гӧгӧрвосьӧны, кыдзи «вӧв вӧтлысь» да «гӧрд воробей». Воддза нимсӧ лӧсьӧдігӧн найӧ ӧткодялӧмаӧсь лэбачыслысь шыалӧмсӧ вӧлӧн мунігӧн вӧтлысьыслысь чибӧ вылас горӧдлӧмъяскӧд, а мӧд нимыслы подувнас лоӧма вывтыр гӧныслӧн гӧрд рӧмыс.

Ӧшмӧс

Ракин А.Н. Чичивичи // Би кинь, 2015. — 5 №.