Юрсипыста

Юрсипыста (латин Lophophanes cristatus, рочӧн хохлатая синица) — пыста котырӧ пырысь ичӧтик лэбач. Олӧ тшӧтш Коми муын.

Ыджда да рӧм

Тайӧ ичӧтик тылаборда, вывтырыс пышкайысь на жебджык. Сьӧктаыс кызвыныслӧн овлывлӧ 11 граммӧдз, тушаыслӧн кузьтаыс — 13, а шеныштӧм бордйыслӧн пасьтаыс 21 сантиметрӧдз. Мукӧд чой-воксьыс торъялӧ сійӧн, мый юр вылысас гӧныс сорс моз сувтӧма. Та серти позьӧ орччӧдны юрсикайкӧд (свиристель), кодлӧн тугйыс эм жӧ балябӧжас, но сӧмын бӧрлань видзӧдӧ, а оз вылӧ чурвидз.

Мышку вылысыс юрсипысталӧн гӧрдовруд, кынӧм улыс кольквиж сора еджыд, бан бокыс да синма-ныра костыс еджыд няйт рӧма. Голяас ды сьылі ӧтар-мӧдар бокас тӧдчӧны сьӧд чутъяс.

Оласног

Юрсипыстаясӧс сикт—грездын да карын некор он паныдавлы, сы вӧсна мый найӧ вӧрса кайяс, олӧны сӧмын пожӧма ягъясын да козъяинъясын. Казявлывлан и коръя вӧръясын, но сӧмын сэтшӧмъясын, кӧні унджыкыс лыска пуяс.

Юрсипыстаяс абу ветлысь-мунысь лэбачьяс. Гожйӧны и тӧвйӧны пыр ӧтилаын. Ёна кӧдзыдъяс дырйи вешйывлӧны лунвылӧджык, но оз ёна ылӧ.

Юрсипыста — визув тылаборда. Дзользиг-сьылігас ай лэбачыс оз пукав либӧ сулав ӧти местаын, бергалӧ-кытшлалӧ ас гӧгӧрыс да лэптылӧ-лэдзлӧ юрвывса тугсӧ. Олан нэмсӧ сылысь арталӧны тӧдысь йӧз 9 арӧсӧдз.

Поздйысьӧм

Lophophanes cristatus

Тайӧ пыстаясыслӧн гозйӧдчан кадыс заводитчӧ вель водз — рака тӧлысьын. Медводдза ульдігъясӧ нин эньпӧвъясыс синйӧны поздысянінсӧ. Позсӧ лӧсьӧдӧны пу горсйӧ. Матігӧгӧрын кӧ абуӧсь дась горсъясыс, асьныс кодйысьӧны важ косьмӧм пуӧ, медсясӧ ловпулӧн, пипулӧн да кыдзлӧн пучерӧ. Овлывлӧ и ортсӧ тэчӧны сяр кодь гӧгрӧс позсӧ, нитшкысь да лэбачьяслӧн да пемӧсъяслӧн гӧнысь-тывбордйысь. Медым крепыдджыка артмас, йитлӧны черань везйӧн да сиясӧн.

Гожӧмбыдӧн пӧжсьывлӧны кыкысь — воддза позтырас косму тӧлысьын пуктӧны 9 колькйӧдз, мӧд позтырас лӧддза-номъя тӧлысьын — 6 колькйӧдз. Но оз быд пӧрйӧ бура помась быдтысьӧмыс. Тшӧкыда сера сизьяс да мукӧд пӧлӧс горш лэбачьяс куштӧны налысь позъяснысӧ, яндысьтӧг жуглӧны-кокалӧны пӧжан колькъяссӧ.

Кайпияныс колькйысь петӧны кык вежон мысти да позъяс олӧны куим вежонӧдз. Кыкнан позтырса йылӧмыс верстяммӧм бӧрас зільӧны кольччыны сійӧ жӧ местаясас, кытӧн олӧны бать-мамныс.

Сёян

Пӧткӧдчӧны юрсипыстаяс бобув номыръясӧн, кор сёйысь кыша гагъясӧн, быдмӧг тойясӧн да чераньпиянӧн. Зіля корсялӧны найӧс пу вожъяс вылысь, кырсь потасъясысь да лыс тугъясысь, мукӧд дырйиыс весиг увлань юрӧн да увлань мышкӧн ӧшӧдчӧмӧн. Гежӧдика кутавлӧны тшӧтш гутъясӧс, зіясӧс, кодзувкотъясӧс. Арнас да тӧвнас кокалӧны коль кӧйдыс.

Рӧдвуж кывйын

Коми йӧз лэбачыслы юрсипыста нимсӧ лӧсьӧдігӧн тӧд вылас босьтӧмаӧсь синмӧ шыбитчан тугйыслысь аслыспӧлӧслунсӧ. Удмуртъяс сійӧс шуӧны некымын ногӧн. Миянлы лӧсяланаыс на пиысь такъя пистӧг, мый гӧгӧрвосьӧ кыдзи «тугъя пыста».

Ӧшмӧс

Ракин А.Н. Юрсипыста // Би кинь, 2015. — 8 №.