Юсь

Юсь (латин Cygnus; рочӧн лебедь) — миян вӧр-ваын олысь лэбачьяс пӧвстын медся ыджыд, дзодзӧг отрядса утка котырысь лэбач.

Юсь

Ыджда да рöм

Джуджданас муртса абу кык метр, а сьӧктанас овлывлӧ 13 килограммӧдз. Бордйыс кык да джын метр пасьта. Гӧн рӧмыс лым кодь еджыд, нырыс кольквиж либӧ вижовгӧрд, сӧмын йылыс да крукыльыс сьӧд, синмыс перкаль. Пукаланінсяньыс сьӧкыда кыпӧдчигас вель унаысь йӧткыштчалӧ кокнас и борднас ва веркӧсӧд.

Оласног

Позсӧ вӧчӧ ыджыдӧс — метр пасьта кымын, тэчӧ сійӧс шепта турунъяслӧн заысь, эжӧрысь да нитшкысь. Тайӧ мича пӧткаыс веж петкӧдлана кыдзи ловъя дырйиыс, сідз и серпасъяс вылын. Уна шусьӧг да сьыланкыв тэчӧма сы йылысь быд войтырлӧн.

Коми муын гожйӧ кык пӧлӧс юсь. Ӧтиыс — ыджыд юсь («лебедь-кликун») ёнджыка олӧ пармаын. Паныдасьлывлӧ Печӧра ковтысын — кывтыдас и катыдас, Войвыв Мылва пӧлӧн, Ву ю йылын. Быдтысьлывлӧ пӧ и Ыджыд Кадам ты гӧгӧрын. Локтӧны миянӧ водз тулыснас, йи вӧрзьытӧдз на. Овмӧдчыны бӧрйӧны вӧрпытшса лӧнь ты. Ичӧтик кӧ тыыс, сӧмын ӧти гозъя кольччӧ. Мукӧдыслы лоӧ мӧдлаӧ мунны. Позсӧ лӧсьӧдӧны тыдавтӧминӧ, туруна-баддя местаӧ. Пӧжны пуктӧны ки пыдӧс пасьта нёль либӧ квайт кольк. Эньыс пукалӧ позъяс нелямын лунӧдз. Пияныс кыпӧдчӧны борд йылӧ моз тӧлысьлӧн мӧд джынъяс. Лунвылӧ лэбзьӧны йирым тӧлысь помасигӧн. Тӧвйӧны Германияын да Скандинав муын, Рытыввыв Европалӧн мукӧд юкӧнын.

Юсьяс оз сунавны, сы вӧсна сёянсӧ корсьӧны ляпкыдінысь. Юрсӧ ваӧ сюйӧмӧн куталӧны ты пыдӧсын олысь гагъясӧс, а сідзжӧ перъялӧны васа быдмӧгъяслысь засӧ да вужъяссӧ.

Мӧд сикасыс — дзоля юсь («малый или тундровый лебедь»). Ичӧтджык воддза юссьыс, сьӧктаыс сӧмын 7 килограмм. Нырыс гӧрдовкольквиж, синмыс перкаль рӧма, кокыс сьӧд. Паныдасьлывлӧ сӧмын тундраса тыясын. Войвылӧ локтӧны ыджыд юсьяс дорысь сёрӧнджык — ода-кора тӧлысь пуксьӧм бӧрын нин. Гозйӧдчӧны миянӧ вотӧдз на. Позсӧ лӧсьӧдӧ энь юсьыс. Пӧжны пуктӧ кык либӧ куим еджыд рӧма кольк. Пукалігас айыс дӧзьӧритӧ да видзӧ сійӧс. Лёктор кӧ мыйкӧ казялас, пыр и юӧртас пӧлыслы, и мӧдыс эновтӧ позсӧ.

Пияныс пондӧны лэбавны кӧч тӧлысьын. Чужан мусӧ эновтӧны мукӧд юсь моз жӧ кӧдздӧдігӧн. Тӧвсӧ коллялӧны Бритму діяс вылын, а кодсюрӧ матынджык — Войвыв саридзын да Еджыд саридзлӧн кынмавтӧминъясын.

Юсьяслӧн яйыс чӧскыд и гӧныс зэв колана. Но найӧс кыйны оз позь, сы вӧсна мый пыртӧма видзан лэбачьяс лыдӧ, а быран выйӧдз воӧм сикасъяссӧ весиг пасйӧма «Гӧрд небӧгын».

Рöдвуж кыв вылын

«Юсь» нимыс зэв важся. Перымса комияс да удмуртъяс комияс моз жӧ «юсьӧн» шуӧны, марилӧн — «йӱксӧ», финъяслӧн — «ёутсэн». Рӧдвуж весьтасъяс эмӧсь тшӧтш мордва, саам да манси кывъясын.

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Вӧр-васа олысьяс. — Сыктывкар: Анбур, 2017. — 240 л.б.