Кай варыш

Кай варыш (латин Falco subbuteo; рочӧн чеглок) — варыш котырысь неыджыд хищнӧй лэбач.

Ыджда да рӧм

Кай варыш — ичӧтик варыш; ай лэбачыслӧн сьӧктаыс овлывлӧ 210 граммӧдз сӧмын, вывтырыслӧн кузьтаыс — 35 сантиметрӧдз, шеныштӧм бордйыс метр пасьта. Энь пӧлыс мыгӧраджык. Рӧм сертиыс гознан лэбачыс ӧта-мӧдсьыс пӧшти оз торъявны. Мышку вылысыс лӧзовсьӧд, кынӧм улысыс еджгов, голяыс да сьылі бокъясыс дзик еджыдӧсь. Вом потас ӧтар-мӧдар помъясас сьӧд усъяс быттьӧ тӧдчӧны. Гӧрд рӧма бӧж улысыс да кок вож костыс сьӧдӧн кузьта ногыс визьйӧдлӧма. Синмыс перкаль, а син гӧгӧртасыс да ныр вуж кучикыс кольквиж рӧма. Нырыс сьӧдовруд, кокыс югыдкольквиж.

Паськалӧм

Олӧны-вылӧны кай варышъяс Европаын, шӧркодь поводдяа Азияын да Войвыв Америкаын. Миянын паныдасьлӧны вель уналаын: вӧра тундраын, Урал из войвылын, Удораын, Печора, Войвыв Мылва, Эжва да Сыктыв ковтысъясын.

Поздйысьӧм да оласног

Волысь-мунлысь лэбачьяс. Коми муӧ локтӧны ода-кора тӧлысьлӧн мӧд джынйын. Овмӧдчӧны коръя вӧръясын, но кушин-эрдъяссянь да видзьяссянь оз ылӧ. Паськыд вӧраинъяс налы оз лӧсявны, сы вӧсна мый тшӧкыд пармаын кыйсьыны-вӧтлысьны лэбачьяс бӧрся зэв сьӧкыд.

Мукӧд лэбач моз позсӧ кай варыш ачыс оз вӧч, а босьтӧ дасьсӧ катша-ракалысь либӧ мукӧд гырысь тылабордалысь. Ода-кора помын либӧ лӧддза-номъя тӧлысь пуксигӧн бӧрйӧм позйӧ энь варышыс пуктӧ нёль-ӧ-вит кольк. Пӧжсян кадыс кыссьӧ нёль вежонӧдз. Пӧжсьысь лэбачсӧ вердӧ ай пӧлыс. Пияныслӧн колькйысь петӧм бӧрын сійӧ ваялӧ сёянсӧ став котырыслы. Йылӧмыслӧн быдмыштӧм мысти кыйсьыны лэбзьывлӧны гознан лэбачыс.

Борд вылас кыпӧдчӧны да пондӧны лэбавны том кай варышъясыс моз тӧлысь пуксьӧм бӧрын; тырвыйӧ верстяммӧны найӧ да сӧвмӧны рӧдмӧдчӧм выйӧдз сӧмын локтан воас.

Сёян

Пӧткӧдчӧны кай варышъяс посни лэбачьясӧн да гут-гагйӧн, кодъясӧс куталӧны сынӧдысь лэбаліганыс. Кокавлывлӧны позсьыс сьӧлапиянӧс, тшапйӧдлывлӧны сьӧдбӧжъясӧс да му шыръясӧс.

Эновтӧны чужанінсӧ кай варышъяс моз тӧлысь помын либӧ кӧч тӧлысь пуксьӧм бӧрын, тӧвсӧ коллялӧны Индияын да Африкаса лунвыв муясын.

Рӧдвуж кыв вылын

Перымса комияс лэбачсӧ миян моз жӧ шуӧны кай варышӧн, удмуртъяс ногӧн — пӧськы душес, кодлӧн вежӧртасыс «джыдж варыш» либӧ «чикыш варыш». Кыдзи аддзам, татшӧм нимъяссӧ варышыслы лӧсьӧдігӧн важ йӧз босьтлӧмаӧсь тӧд выланыс лэбачыслысь пӧткӧдчанторсӧ — кайясӧс, джыджъясӧс, чикышъясӧс.

Ӧшмӧсъяс

Ракин А.Н. Кай варыш // Би кинь, 2013. — 7 №.