Панюков Владимир Николаевич

Панюков Владимир Николаевич
Чужан лун:	12 (24) сора 1885
Чужанін:	Нёбдін, Нёбдинская волость[d], Усть-Сысольск уезд, Вӧлӧгда губерния, Россияса империя Усть-Сысольск уезд, Вӧлӧгда губерния, Россияса империя
Кулан кад:	1938-ӧд вося рака тӧлысь 15-ӧд лун(1938-03-15) (52 арӧс)
Канму:	Россияса империя  Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз
Мыйся уджыс:	комиссар

Панюков Владимир Николаевич (гусяним — Коми; 1885—1938) — контрразведчик, Сӧвет кадся коми военачальник, комбриг, генерал-майор.

Олан туй

Владимир Панюков чужис Вӧлӧгда губерняын Усть-Сысольск уездса Нёбдінын (ӧні — Коми Республикаысь Кӧрткерӧс районса сикт) 1885 вося сора тӧлысь 12 (24) лунӧ.

Усть-Сысольскса гимназия помалӧм бӧрын пырис велӧдчыны Варшаваса (ӧні — Улыс Вылькарса) политехническӧй институтӧ. Инженер профессия босьтӧм торкис Медводдза мирӧвӧй тыш — 1915 вося ода-кора тӧлысьӧ сійӧс босьтӧны армия да мӧдӧдӧны 171-ӧд запаснӧй пехотнӧй батальон. Вӧльгым тӧлысьӧ помаліс прапорщикъяслысь 3-ӧд Петергофса школа. Фронтъясын веськӧдліс взводӧн, ротаӧн, баталёнӧн, вӧлі полкса адъютантӧн. Тышкасигас ранитчыліс. 1917 вося Октябр революция дырйи вӧлі бӧрйӧма полкса комитетӧ.

1917 вося вӧльгым тӧлысь помын бергӧдчис чужан сиктас. Кутіс веськӧдлыны Усть-Сысольск уездса милицияӧн, пырис Усть-Сысольскса военнӧй сӧветӧ. 1918 воын пырис ВКП(б)-ӧ, мый тӧдчис сылӧн военнӧй карьераӧ.

Гражданскӧй тыш пансигӧн Панюковӧс мӧдӧдісны Югдінӧ, а сэсянь — фронтӧ. Тышкасис лунвыв фронтын генерал Деникинлы паныд, Польша фронтын, пӧдіс Сибырын йӧзлысь кыпӧдчӧм.

Сы кадӧ В. Панюковлӧн карьера сӧвмӧмкӧд ӧттшӧтш ӧдйӧ вежласисны должносьтъяс: Никольскса запаснӧй баталёнын командир (1918 вося кӧч тӧлысьсянь — 1919 вося ода-кора тӧлысьӧдз), 1-дза стрелковӧй запаснӧй полкын командир (1919 вося ода-кора тӧлысьсянь ӧшымӧдз), 47-ӧд дивизияса 3-ӧд да 139-ӧд бригадаын командир (1919 вося ӧшымсянь 1920 вося моз тӧлысьӧдз); Харьков военнӧй кытшын запаснӧй войскаяслӧн командир (1920 вося моз тӧлысьсянь вӧльгымӧдз), 1-дза Украинаса запаснӧй бригадаын, пытшкӧсса службаяслӧн 21-ӧд дивизиын, 47-ӧд стрелкӧвӧй дивизиялӧн 139-ӧд бригадаын командир (1920 вося вӧльгым тӧлысьсянь — 1921 вося кӧч тӧлысьӧдз); Туркестанса фронтын торъя тӧдчанлуна часьтъясын штабса да Ленинградса военнӧй кытшын начальник (1921 вося кӧч тӧлысьсянь — 1924 вося косму тӧлысьӧдз), 56-ӧд стрелкӧвӧй Москваса дивизиын командирлӧн отсасьысь, Украинаса военнӧй кытшын штабса начальник бердын (1924 вося косму тӧлысьсянь йирымӧдз), штабас Организационно-мобилизационнӧй юкӧдын начальник.

Туркестанын служитігӧн Владимир Николаевичӧс мӧдӧдісны Ташкентӧ востоковедение курсъяс вылӧ, кӧні дженьыд кадӧн велӧдіс китай кыв (ставнас тӧдіс 6 кыв). РККА-са штаблӧн 4-ӧд (разведывательнӧй) управление бердын помаліс кыйӧдчан курсъяс. Та бӧрын сійӧс индісны РККА-са штаблӧн разведуправлениеса юкӧдӧ начальникӧн.

1925 вося ода-кора тӧлысьсянь 1926 вося моз тӧлысьӧдз Владимир Панюков вӧчӧ СССР-са РВС-лысь гуся уджъяс, сійӧ — Китайын военнӧй сӧветник, вуджӧдчысь, Вампу школаын велӧдысь. Сӧветникӧн сійӧ тышкасис Гуандунын. Та кадӧ В.Н. Панюковлы сирасьӧ «Коми» гусяним, мый улын сійӧ уджалӧ Гуанчжоу котырын.

Кор пансис Войвывса поход, Китайын Гоминьданлӧн веськӧдлан котырса медыджыд военнӧй сӧветник Василий Блюхер индӧ В.Н. Панюковӧс 26-ӧд корпусса командир генерал Бай Чун-си дорӧ сӧветникӧн. 1927 воын тышъясын бура петкӧдчӧмысь («за умелое и смелое руководство операциями в Чже-Цзяне и Цзян-су и личное участие в боях под Шанхаем») маршал Блюхерлӧн индӧмӧн Панюковлы сетӧма Гӧрд дӧрапас орден.

1932-1936 воясӧ Владимир Панюков уджалӧ разведуправлениеын: Монголияса йӧзкостса армиялӧн Главнӧй штабын 3-ӧд юкӧдын военнӧй сӧветник, 6-ӧд (ортсы йитӧдъяс) юкӧдын начальник, 9-ӧд (монгол-синьцзян) юкӧдын начальник. 1934 воын сылы сетӧма комбриг званньӧ, мый лӧсялӧ ӧні генерал-майор званньӧлы.

Кор 1937 воын пансис Ыджыд террорлӧн мӧд гы, тайӧ инмис и Ылыс Асыввывса армиялы, кӧні Василий Блюхер веськӧдліс «военнӧйяслӧн делӧ» серти военнӧй трибуналӧн: армияса пӧшти став командирсӧ вӧлі репрессируйтӧма. Владимир Панюковӧс пуксьӧдӧма 1937 вося моз тӧлысьӧ. СССР-са НКВД-лӧн пытшкӧсса тюрмаын 7 тӧлысь чӧж сылысь корисны, медым висьтасис военнӧй заговорын да шпионажын.

СССР-са Вылыс ёрдлӧн Военнӧй коллегия 1938 вося рака тӧлысь 15-ӧд лунӧ шуис сійӧс лыйлыны, сэки жӧ вӧлі лыйлӧма. 1956 вося косму тӧлысьын реабилитируйтӧма.

Наградаяс

• Гӧрд дӧрапас орден (1927)

Ӧшмӧсъяс

• [1] Бобракова Г. Разведчик по имени Коми // «Республика», 2015 во, сора тӧлысь 10-ӧд лун.