Петшӧр кай

Петшӧр кай (латин Troglodytes troglodytes, рочӧн крапивник) — пышкай котырӧ пырысь ичӧтик лэбач.

Ыджда да рӧм

Тайӧ лэбачыс пышкайысь на ичӧтджык. Вывтырыслӧн кузьтаыс овлывлӧ 11 сантиметрӧдз, сьӧктаыс — 11 граммӧдз, а шеныштӧм бордйыс — 17 сантиметрӧдз. Вӧсньыдик нырыс веськыд, гӧгрӧс пома бордйыс дженьыд. Юрыс да туша вевдорыс, бордйыс да бӧжыс пемыдгӧрд. Мышкуыс сьылісяньыс сьӧд визьяса, синкымыс еджгов. Голяыс да зобйыс еджгов сера, морӧсыс да кынӧмыс гордовруд сера. Кынӧм увдорас тӧдчӧны вомӧна пемыд гӧрдовруд визьяс. Кокыс, нырыс да синмыс перкаль рӧма. Сьылӧмыс — сювтчан-тіралан гора шыяса коставлыштана дзользьӧм.

Паськалӧм

Петшӧр кай олӧ-вылӧ уналаын да паськыда — Европаса вӧраинъяссянь да Камчаткаӧдз. Паныдасьлывлӧ тшӧтш Войвыв Америкаын да Африкалӧн Рытыв-Войвылын. Лунвывланьджык муясса петшӧр кайяс олӧны пыр ӧти местаясын, а войвывсаяс волывлӧны чужанінъясас сӧмын гожйыны.

Оласног

Пармаса тылабордаясӧс туялысьяс петшӧр кайӧс лыддьӧны шоча паныдасьлысь лэбачьясӧн. Тайӧ зэв визув да гусьӧн олысь кайяс, дугдывтӧг тювкъялӧны кустъяс-пуяслӧн вожъяс костын. Кадысь кадӧ жбыркнитасны восьсаинӧ, пукыштасны мыр либӧ пучер вылын, дзользьыштасны регыдик, а сэсся быттьӧ паляласны да воштысясны-дзебсясны сука быдмысь петшӧр либӧ ӧмидз пӧвстӧ.

Комиӧ локтӧны ода-кора тӧлысьын. Овмӧдчӧны тшӧкыд бурыся баддя-кустъясаинъясын, козъя да сора вӧръясын, ю-шор пӧкатъясын да дорӧсъясын.

Тӧвъянінъясас лэбзьӧны моз тӧлысьын. Аддзывлан кӧ тайӧ тешкодь лэбачсӧ кӧть ӧтчыд, он нин сэсся вунӧд сійӧс да он сорав мукӧд кайяскӧд. Медвойдӧр синмад шыбитчӧ сылӧн бӧжыс: сійӧ оз чурвидз бӧрланьӧ, а вывлань чатӧра.

Поздйысьӧм

Cuculus canorus canorus + Troglodytes troglodytes

Troglodytes troglodytes troglodytes

Поздысьнысӧ бӧрйӧны пӧрӧм пуяса, джуджыд петшӧра, ӧмидза да паперт туруна местаяс.

Позсӧ лӧсьӧдігӧн мырсьӧ сӧмын ай лэбачыс; тэчӧ сійӧс кос турунысь, коръясысь, заясысь да нитшкысь. Пыдӧсас вольсалӧ небыд нитш, пушыд турунъяслысь да лысӧм лэбачьяслысь гӧнсӧ. Позйыс сяр кодь гӧгрӧс, вӧчысьыслӧн туша сертиыс ёна ыджыд. Пыран розьыс поз бокас. Татшӧм позсӧ петшӧр кай быдтысигкежлас дасьтӧ оз ӧтикӧс мукӧд кай моз, а дасӧс кымын. Но колькъяссӧ, вит-ӧ-квайтӧс, энь пӧлыс пӧжны пуктӧ на пиысь сӧмын ӧтиӧ. Пӧжсигас позъяс пукалӧ сӧмын энюловыс. Пӧжсян кадыс кыссьӧ кык вежонӧдз. Чужӧмсяньыс 17 лун мысти кайпияныс эновтӧны познысӧ.

Сёян

Пӧткӧдчӧны петшӧр кайяс гут-гагйӧн, арнас чӧсмасьлывлӧны тшӧтш кисьмӧм вотӧсӧн.

Рӧдвуж кывйын

Мыйла нимтӧны тайӧ лэбачсӧ рочьяс крапивникӧн, а комияс — петшӧр кайӧн, гӧгӧрвоана. Удмуртъяс шуӧны петшӧр кайтӧ со кыдзи: пушнер дзольгыри (вежӧртасыс «петшӧр воробей»), му дзольгыри (вежӧртасыс «му воробей»), виштыё дзольгыри (вежӧртасыс «чутӧсь воробей»), чатырбыж (вежӧртасыс «чатӧра бӧж»).

Ӧшмӧс

Ракин А.Н. Петшӧр кай // Би кинь, 2015. — 3 №.