Семуков (Емдін район)
Семуков (рочӧн Семуково) — Емдін районса Кӧжмудор сикт овмӧдчӧминын коми грезд.
| Семуков Семуково | |
| Му: | Рочму |
| Статус: | грезд |
| республика: | Коми республика |
| район: | Емдін район |
| Медводдза казьтыштӧм: | 1719 |
| Инлыдпасъяс: | |
| Официал кывъяс | коми, роч |
| Олысьяс | 104 морт (2007) |
| Час кытш: | UTC+3 |
| Телефон код: | +7 821 34 |
| Пошта индӧс: | 169051 |
| Автомобиль код: | 11, 111 |
Ним артмӧм
вежныСемуков грездлы нимсӧ пуктӧма медводдза олысьлӧн ним серти (Семук — лелькуйтан формаа Сёма нимысь) либӧ сылӧн ов серти (Семуков).
Водзджык нимыс грездыслӧн вӧлі Керӧс либӧ Керас. 1719 воӧ рочӧн гижӧма Керес, а 1873 воын - Семуков-Керасское, сэсся Семуково.
Фольклор
вежныСемуковын ӧшым тӧлысь 19 лунӧ пасйылӧмаӧсь Микӧла лун. Тайӧ лун кежлӧ быд керкаын мыськылӧмаӧсь джодж, дасьтылӧмаӧсь пызан, пӧжавлӧмаӧсь пирӧг, пулӧмаӧсь сур. Гаж вылӧ волывлӧмаӧсь мукӧд сикт-грездысь гӧститны. Асывнас сиктса йӧз вичкоӧ ветлӧмаӧсь, а та бӧрын гӧсьтъяскӧд ӧттшӧтш пызан сайӧ пуксьылӧмаӧсь.
Вежадыр, Ыджыд лун дырйи поп, дяк да вичкоса кык стӧрӧж сиктсӧ гӧгӧртлӧмаӧсь. Налӧн локтігкежлӧ быд керкаын пызандӧра вольсавлӧмаӧсь, сись ӧзтылӧмаӧсь, быдӧнлы на пиысь торъя гӧстинеч сетлӧмаӧсь — нянь, шаньга, сьӧм. Медводдза лунас найӧ Ипатьӧ ветлӧмаӧсь, мӧд луннас — Семуковӧ, а коймӧд луннас Кырсӧ. Быд керкаын поп лыддьывлӧма молитваяс да вежа ваӧн резлӧма.
Семуковын вӧлі крест праздник. Пасйылӧмаӧсь сійӧс Петыр лун бӧрын мунысь вежалунӧ (важ стиль серти лӧддза-номъя тӧлысь 12 лунӧ). Висьтавлӧны, мый ӧти кадӧ кӧинъяс да ошъяс ёна пакӧститчӧмаӧсь сиктын. Сы могысь, медым татшӧмторйыс эз нин вӧв некор, сиктсаяс молебен лыддьӧмаӧсь да кӧсйысьӧмаӧсь пуктыны куим шор дорӧ крест да быд во пасйыны тайӧ лунсӧ. Сідзи и шуӧмаӧсь праздниксӧ — «ӧбещаннӧй». Та бӧрын сиктсаяс быд во асывнас вичкоӧ молебен вылӧ ветлӧмаӧсь, а сэсся енъясӧн да попкӧд медводдза крест дорын молитва лыддьӧмаӧсь. Та бӧрын Олльӧ, мӧд крест дорӧ ветлӧмаӧсь, молитва лыддьӧм да крест вежӧдӧм бӧрын коймӧд крест дорӧ мунлӧмаӧсь. Бӧр локтігӧн поп да дяк быд гид дорӧ сувтлӧмаӧсь, молитва лыддьӧм, гид да скӧт вежӧдӧм бӧрын найӧ мунлӧмаӧсь водзӧ.
География
вежны
Семуков грезд сулалӧ Эжва юлӧн шуйгалапӧлын.
Семуковсянь веськӧдлан шӧрин Кӧжмудор сиктӧдз туй кузя 8 верст катыд.
Семуковсянь медматыс оланінъяс:
Ачыс Семуковыс нюжалӧ 2,5 верст кузьта автотуй ӧт-мӧдарті да тэчӧма куим юкӧнысь: Катыдпом, Шӧрсикт, Кывтыдпом.
Семуковгӧгӧрса рельеф: Чудгӧра, Чивъюрӧч.
Шоръяс да юяс: Воронашор, Джыбанашор, Ёвтывис, Карыбшор, Котшшор, Ласкошор, Миняшор, Мӧд Чивъю, Ниашор, Нюмлӧд, Первой Чивъю.
Нюръяс да тыяс: Ыджыднюр, Кырснюр, Ёвты, Вад, Материк (гӧп), Сопрон (нюр).
Вӧраинъяс: Дзоля вӧр, Ёвты яг, Мӧс куйлан яг, Оль, Пӧрӧдӧм, Пуштӧс, Таркама яг.
Муяс: Войӧсьвыв, Діюр (Дібӧж), Лютоев йӧр, Исаков йӧр, Кыр йыв йӧр, Кирпич сарай дор, Гача му, Мича лыа, Камсамас межа.
История
вежныВажъя кадӧ
вежныСемуков грезд артмӧма коркӧ 1710 во бӧрын. Ревизия гижӧдын сы йылысь медводдзаысь висьтавсьӧ 1719 воын. Сэки пӧ Керес грездын вӧлӧма 12 овмӧс. 1873 во кежлӧ Семуков-Керасскӧй грездыс быдмӧма нин 41 овмӧсӧдз, кӧні олӧма 254 морт.
1872 воӧ сиктын лэптӧмаӧсь Микӧла вичко. Сійӧ сэсся сотчӧма да, 1888 воын йӧзыс кыпӧдӧмаӧсь выль пу вичко. Тайӧ жӧ воӧ тані вӧлі восьтӧма вичкобердса школа.
ХХ нэм пансигӧн
вежныXX нэм пансигӧн грездсаяс быдтылӧмаӧсь град выв пуктас, картупель, ид, рудзӧг, этшаджыкӧн — зӧр, шабді, пыш. Видзлӧмаӧсь мӧс, ыж, вӧв. Уджавлӧмаӧсь кер кылӧдӧмын. Мукӧдыс весиг тасьті-пань, пызан-улӧс вӧчлӧмаӧсь.
1900 воын татчӧс крестьяна сьӧм вылӧ пӧдрадчик Андрей Камбалов стрӧитлӧма вичкосӧ кирпичысь. Стрӧйбаыс вӧлӧма куим судта. Коймӧд судтаас кӧлӧкӧльня лӧсьӧдӧмаӧсь. Бронза жынняныс вӧлі некымын пудъя, сылӧн шыыс зэв ылӧдз кылӧма.
XХ нэм заводитчигӧн грездын вӧлі 3 ва мельнича, 2 лавка, 3 кузнеча; йӧзыс буракодь олӧмаӧсь.
Сӧвет кад пуксигӧн
вежныМедводдза мирӧвӧй тыш, Октябрся революция да ас йӧз кост тыш эз жӧ кольны бокӧ грездсӧ. Революция да войнаяс дырйи сьӧкыд кад воис, унаӧн тшыгъялісны. Медым сёян-юанӧн кокньыдджык вӧлі, лӧсьӧдлӧмаӧсь сідз шусяна «гӧльяслысь комитетъяс», Семуковын татшӧмыс тшӧтш вӧлӧма. 1919 воын еджыд гвардияса капитан Н.П. Орловлӧн отрядыс пыралӧма и Семуковӧ.
1920-30 воясӧ
вежны20-ӧд воясӧ грездъясын котыртлісны вый да йӧв вӧчан артельяс.
1929 воӧ Семуковын лоис сикт сӧвет. Семуков скит сӧветӧ пырисны татшӧм грездъяс: Кырс, Заречье, Гажакерӧс, Ипать, Наум.
XX нэмса 30-ӧд воясӧ заводитчис коллективизация. Семуковын вӧлі котыртӧма «Ильич» да «12-й Октябрь» колхозъяс. Найӧс 1940 воӧ йитісны «Ильич» колхозӧ.
Коллективизациякӧд ӧттшӧтш йӧзсӧ кулачитісны, мырддьылісны налысь керкаяс, скӧт, став эмбурсӧ. 30-ӧд вояс шӧрын йӧзыс пӧшти нин ставныс пырисны колхозъясӧ. Олӧмыс бурлань кутіс мунны, колхозъяс сӧвмисны-ёнмисны, медводдза тракторъяс лоисны.
Ыджыд тыш кадӧ
вежны
1941 воын пансис Айму вӧсна Ыджыд тыш. Войналӧн медводдза лунсянь заводитчис мобилизация. Война дырйи фронт вылӧ муніс 152 морт, на лыдын и 13 нывбаба. Унджыкыс на пиысь пуктісны юрнысӧ чужан му дорйигӧн либӧ юӧртӧг вошисны. А тайӧ кадӧ сиктын став уджсӧ вӧчисны нывбабаяс, пӧрысь йӧз да челядь. Найӧ и тракторъяс вылын уджалісны, сплавын и вӧрын. Сиктса йӧз оборона фондӧ и сьӧм и сёян-юан сетлісны, ыстісны фронт вылӧ шоныд паськӧм. Война помассьӧмсӧ ставныс ӧтвылысь пасйисны, сьылісны-йӧктісны да такӧд ӧттшӧтш и шогсисны пӧгибнитӧмаяс вӧсна.
ХХ нэм мӧд джынйын
вежны1957 воын «Ильич» колхоз пырис сӧмын на котыртӧм «Усть-Вымскӧй» совхозӧ, колхозникъяс лоисны совхозын уджалысьясӧн. Тайӧ кадсянь налы удждон кутісны мынтыны, а таӧдз йӧзыс трудодень вылӧ уджалісны.
1966 воын котыртлісны «Коквицкӧй» совхоз да Семуков лоис I юкӧнлӧн шӧринӧн.
XX нэмса 60-80-ӧд воясӧ Семуковын вӧлі сиктсӧвет, совхоз юкӧнлӧн контора, скӧт видзан кык ферма, гараж, конюшня, доручасток, 2 лавка, пекарня, ичӧт школа, челядьӧс видзанін, ФАП, пошта. 80-ӧд вояс помын сиктын нуӧдісны асфальт туй.
Олысь лыд
вежныСемуков грездын олӧны комияс.
| Вояс да олысь лыд | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1873 | 1918 | 1926 | 1970 | 1979 | 1989 | 2000 | 2007 |
| 254 | 578 | 477 | 287 | 238 | 176 | 104 | |
Медводдза овъяс
вежныОвмӧс да быт
вежныӦнія кадӧ сиктын уджалӧ лавка, доручасток. Пошта юкӧныс абу.
Грездсаяс вӧдитӧны видз-му, видзӧдны скӧт, ветлӧны вӧрӧ тшакла, вотӧсла.
Семуков пыр мунӧ туй Кӧжмудорсянь Айкатылаӧдз, но шӧрсиктӧдз позьӧ воӧдчыны сӧмын сэк, эм кӧ Эжва вомӧн паром (гожӧмын), либӧ зимник (тӧвнас). Автобусӧн кӧ Сыктывкарсянь мунны - Семуковыс медбӧръя сувтланін, водзӧ кывтыд автобус оз мун.
Культура да велӧдӧм
вежныГрездын эм культура керка (клуб) да турист база, кытчӧ волӧ шойччыны районса челядь.
Школа ни дзоляясӧс видзанін Семуковын ӧні абу. Грездса челядь велӧдчӧны Кӧжмудор сиктса шӧр школаын.
Тӧдчана йӧз
вежны
- Матвеев Степан Васильевич — Семуковын ичӧт школаса велӧдысь, Коми АССР-са нимӧдана велӧдысь.
- Одинцов Александр Иванович (1918-1995) — военнӧй разведкаса генерал-полковник.
Видзӧдмӧн
вежны- Микӧла вичко
- Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧмаяслы памятник
- генерал-полковник А. И. Одинцовлы мемориальнӧй плита
Ӧтуввез
вежныӦшмӧсъяс
вежны- Атлас Республики Коми. — Москва, 2000.
- Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
- История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
- Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
- Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
- Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.
| Кӧжмудор сиктувса оланінъяс | 
|
| |
|---|---|---|---|
|
|||