Чупров Яков Иванович

Чупров Яков Иванович
Чужан лун:	1906-ӧд вося лӧддза-номъя тӧлысь 3-ӧд лун(1906-06-03)
Чужанін:	Букур, Сизяб сикт овмӧдчӧмин[d], Изьва район, Коми Республика, РСФСР[d] Печора уезд[d], Архангельская губерния[d], Россияса империя
Кулан кад:	косму 1942 (35 арӧс)
Куланін:	Мӧскуа, Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз
Канму:	Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз
Мыйся уджыс:	коми гижысь

Чупров Яков Иванович (Биа Ӧгыр; 1906—1942) — коми гижысь.

Олан туй

Яков Чупров чужис Кардор губерняысь Изьва-Печора уездса (ӧні — Изьва район) Букур грездын 1906 вося лӧддза-номъя тӧлысь 3-ӧд лунӧ гӧль кресьтянин семьяын.

Гражданскӧй война дырйи Илля да Вонифатий вокъясыс мунӧмаӧсь Гӧрд гвардияӧ, тышкасьӧмаӧсь еджыдъяслы паныд. Изьва вожын Сӧвет власьт вужъясьӧм бӧрын дас квайт арӧса Яков Чупров лоӧма Букурын медводдза комсомолечӧн: Арлыднас Яша вӧлi ми кодь жӧ, но торъялiс аслас тӧдӧмлуннас, том йӧзӧс котыртны кужӧмнас, — казьтылӧ И.А. Рочев ёртыс. — Сэки жӧ сiйӧ пырӧдчис гижан уджӧ.

Революцияӧдз Яков велӧдчӧма сӧмын куим во. 1924 воын Изьваса райкомсомол мӧдӧдӧма том мортӧс Изьваса медводдза тшупӧда совпартшколаӧ. Сэсся босьтӧма тӧдӧмлун Сыктывдiнса мӧд тшупӧда совпартшколаын, кӧнi дасьтӧмаӧсь партия да комсомол котыръясын уджалысьясӧс. Помалӧм бӧрас Яков Иванович локтӧма аслас районӧ, уджалӧма Йиа саридздорса тундраын, кӧр видзысьяс пӧвстын сӧвмӧдӧма культура.

1933 воын пырӧма да куим во велӧдчӧма В.М. Молотов нима Войвыв крайса вылыс тшупӧда партийнӧй коммунистическӧй видз-му овмӧс школаын. Сэсся уджалӧма КПСС-лöн Емдiн районса комитетын. Та бӧрын редакторалӧма «Сыктывса ударник» райгазетын.

Поэтлӧн да журналистлӧн уджыс йитчӧ ӧти гӧрӧдӧ. Но тырвыйӧ босьтчыны литератураӧ абу вермӧма. 1937 вося гожӧм шӧрсяньыс Биа Ӧгыр НКВД-саяс киын. Воӧн-джынйӧн погона йӧз вӧчӧны ставсӧ, медым поэт ачыс явитiс ассьыс став грексӧ. Но изьватас дольӧма, ме пӧ абу мыжа... 1938 воын Яков Иванович мынтӧдчö НКВД-лӧн ёсь гыжъясысь. Во мысти бӧр бергӧдӧны сылысь бур нимсӧ.

Усис Айму вӧсна Ыджыд тыш дырйи Москва улын 1942 воын: косму тӧлысьсянь лыддьысьӧ юӧртӧг вошӧмаӧн.

Гижан удж

Биа Ӧгыр — литератураын татшӧм аслыспӧлӧс мича псевдоним бӧрйӧма аслыс Яков Чупров. Сӧвет кадся коми литературалы подув пуктысь Нёбдінса Витторлы сьӧлӧм вылас воӧма тайӧ нимыс. «Ордым» журналлӧн 1927 вося коймӧд номерын сiйӧ вылӧ донъялӧ Биа Oгырлысь медводдза кывбурсӧ: Сьӧлӧмсянь сиам водзӧ уджавны Биа Ӧгырлы: мед ӧгырыс оз кус, мед сiйӧ разалӧ паськыд Коми муӧд да ӧзтӧ пемыд войтырлысь сьӧлӧмъяссӧ выль биӧн!

Небӧг

• Чупров Яков Иванович (Биа Ӧгыр). Поэтлӧн да поэт йылысь бӧрйӧм гижӧдъяс / Небӧгсӧ дасьтісны Н. Митюшёва, С. Терентьев, Э. Чупрова. — Сыктывкар: Изд-во «Кола», 2013. — 144 л.б.

Ӧшмӧсъяс

• Чупров Яков Иванович
• Морозов С.М. Биа Ӧгыр // Морозов С.М. Паметьын и син водзын. — Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін, 1976.
• Беляев Г.В. «Кыза мавтӧма», мичаа да шыльыда // Коми му, 2003. Ода-кора тӧлысь 13-ӧд лун.
• Холопова Д.Г. Биа Ӧгыр // Войвыв кодзув, 1996. — 6 №.